جابه‌جایی کمتر، دسترسی بیشتر
تین‌نیوز| محمدحسین بوچانی*: بدون شک مسئله آلودگی هوا و پیامدهای ناشی از آن یکی از چالش‌های جدی شهرهای ایران است، بر اساس گزارش‌های مندرج در «سند جامع حمایت‌طلبی کنترل آلودگی هوا و کاهش تبعات آن بر سلامت» که در فرهنگستان علوم پزشکی ایران در شهریورماه 1395 تدوین شده است، با احتساب پدیده ریزگردها جمعیتی بالغ بر 35 میلیون نفر در معرض درجاتی بالا از آلودگی هوا قرار دارند.
سؤال کلیدی این است چگونه می‌توان سهم 70 درصدی آلایندگی وسایل نقلیه در شهر تهران را کنترل و به‌تدریج کمتر کرد؟ همچنین سؤال کلیدی دیگر این است كه چرا اساسا در شهر تهران سهم جابه‌جایی با وسایل نقلیه شخصی رشد یافته است؟ بررسی برنامه و بودجه سه دهه گذشته شهرداری تهران نشان می‌دهد همواره بخش عمده‌ای از سرمایه‌های شهر در بزرگراه‌سازی و اتوبان‌سازی صرف شده است؛ اما نتایج عینی کار، نشان می‌دهد سیاست‌گذاری برای اتوبان‌سازی و بزرگراه‌سازی ضمن آنکه منجر به کنترل مسئله ترافیک نشده، در تولید آلایندگی هوا نیز تأثیر کلیدی داشته است.
اگر در سنوات گذشته اختصاص بودجه در شهرداری تهران با هدف سیاست‌گذاری برای «جابه‌جایی کمتر» هدف‌گذاری می‌شد، شاید ما این‌قدر اتوبان و بزرگراه بدون اثربخشی و کارآمدی نداشتیم؛ اما بخش عمده‌ای از مسئله مدیریت شهری تهران را سامان داده بودیم. ذکر مثال در این زمینه به روشن‌شدن مسئله کمک می‌کند. مکان‌یابی مدارس و فروشگاه‌های بزرگ‌مقیاس و ساختمان‌های اداری و خدماتی سهم عمده‌ای در تولید سفر در تهران دارند، نظام مدیریت شهری ما کمتر در پی دسترسی با حمل‌ونقل عمومی به این کاربری‌ها بوده است. مدارس با حدود «یک میلیون و صد
هزار» دانش‌آموز و فروشگاه‌ها و بازار در تهران بیشترین تولید سفر با خودرو و موتورسیکلت را دارند؛ ولی برای اینکه چگونه می‌توان در کاهش سفر شهری در آنها مداخله کرد، گام اساسی برنداشته‌ایم؛ بنابراین در مدیریت شهری تهران دگرگونی در نحوه سیاست‌گذاری برای چگونگی کاهش سفر و جابه‌جایی الزامی است. متأسفانه روند تجاری‌سازی در شهر تهران و بی‌توجهی دستگاه‌های اجرائی در مکان‌یابی مدارس و سایر خدمات مورد نیاز، نشان می‌دهد اقدام در جهت جابه‌جایی بیشتر است. اگر روزی آموزش‌وپرورش و مدیریت شهری تهران همراه سایر دستگاه‌های خدمات‌رسان
شهری در چارچوبی خارج از رقابت سیاسی بی‌اساس و کاهنده در پی تدبیری برای دسترسی به مدارس بدون اتکا به خودرو بودند، آن‌گاه می‌توان نشانه‌هایی از تغییر در سیاست‌گذاری برای کنترل آلودگی هوا و ترافیک یافت.
ریشه ساختاری دیگر در مسئله آلودگی هوای شهر تهران به کیفیت وسایل حمل‌ونقل برمی‌گردد، برای مثال نزدیك 30 درصد آلودگی هوای شهر تهران به کیفیت موتورسیکلت‌ها برمی‌گردد؛ اما در چهار دهه گذشته، با وجود گزارش‌های متعدد علمی و فنی مبنی بر تغییر ریل تولید موتورسیکلت و لزوم بهره‌گیری از انرژی پاک و برقی‌کردن موتورسیکلت تاکنون وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان متولی، گام اساسی در این زمینه برنداشته است یا اینکه صنایع خودرو‌سازی ما هیچ‌گاه در زمینه مسئولیت اجتماعیِ خود برای تغییر خط تولید در راستای کاهش مصرف سوخت یا استفاده از سوخت‌ها و
انرژی‌های پاک گامی برنداشته است.
در فصل سرما که آلودگی به صورت مسئله اساسی تهران رخ می‌نماید، همه دستگاه‌های اجرائی در سخن‌گفتن از یكدیگر پیشی می‌گیرند و کمتر اقدام عملی بلندمدت از آنان دیده می‌شود. هرچند تلاش‌های ماندگار در تغییر نوع بنزین و همچنین تلاش برای توسعه مترو در این زمینه از نمونه‌های قابل ذکر است؛ ولی یک‌بار دیگر تأکید می‌شود مسئله آلودگی هوا با استراتژی‌ها و سیاست‌های چهار دهه گذشته حل نخواهد شد و سیاست‌بازی نهادها و دستگاه‌ها در مواجهه با مسئله آلودگی هوا جز ناکارآمدی مدیریت اجرائی محصول دیگری ندارد. ما باید برای یک بار سیاست را به سوی
«جابه‌جایی کمتر» و همچنین تغییر در تکنولوژی وسایل نقلیه مانند موتورسیکلت و توسعه حمل‌ونقل عمومی راهبری کنیم.
*پژوهشگر مدیریت و برنامه‌ریزی شهری
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.