تمهیدی که شاید مانع از تداوم افت بیسابقه ارزش لیر شود
حذف دلار و استفاده از لیر در مراودات تجاری
تیننیوز| رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه، روز چهارشنبه (۱۷ آذر) گفته بود برای تضعیف واحد پول ترکیه، دلیل جدی اقتصادی وجود ندارد و محتکران خارجی ارز، مسئول افزایش بهای دلار در مقایسه با لیر ترکیه هستند.
او تاکنون بارها از شهروندان ترکیه خواسته ارزهای خارجی خود را به طلا یا لیرترکیه تبدیل کنند، تا واحد پول ملی تحکیم و تثبیت شود. سخنگوی اردوغان گفت خود رییسجمهوری نیز این کار را کرده است. آنکارا با این اقدام میخواهد جلوی سقوط بیشتر ارزش لیر را بگیرد. این روزها در ترکیه هر کس ارز خارجی خود را به لیرترکیه تبدیل کند، به یک وعده غذا دعوت میشود، یا یک بسته نان تحویل میگیرد یا او را مجانی به یک عروسی دعوت میکنند.
پیرو همین سیاست برای مقابله با سقوط ارزش لیره، وزارت دفاع ترکیه به تازگی ۲۶۲ میلیون دلار و ۳۲ میلیون یورو را به لیرتبدیل کرد. اداره پست دولتی ترکیه نیز ۱۷۲ میلیون دلار را به واحد پول ملی تبدیل کرده است. همچنین ترکیه میخواهد اجازه دهد از این پس معاملات با چین، روسیه و ایران با ارزهای ملی انجام شود. اما کارشناسان اقتصادی علت سقوط ارزش لیر را مسائل دیگری میبینند. به باور آنان، پس از کودتای نظامی نافرجام در ترکیه که به پیگردهای گسترده مخالفان اردوغان انجامید، فضای امنیتی بر این کشور حاکم شده و به ریسک سرمایهگذاری افزوده است.
با انجام نخستین مبادله ارزی میان بانکهای مرکزی ترکیه و چین با استفاده از واحد پول ملی خود در مبادلات تجاری دو کشور که حدود دو هفته پیش (۸ دسامبر ۲۰۱۵) انجام شد حرکت این کشورها بهویژه ترکیه در مسیر حمایت و تقویت ارزهای رسمیشان به آغاز و تصمیم هر دو کشور برای کنار گذاشتن رایجترین واحد پولی دنیا در دادوستدهای تجاری و مبادلات ارزی یعنی دلار امریکا در عمل وارد فاز اجرایی شد.
سردمداران کنونی کشور همسایه شمال غربی ایران، ترکیه و در راس آنها رجبطیب اردوغان، رییسجمهوری این کشور که از ماهها پیش سودای رویارویی با دلار پرقدرت و جایگزین کردن لیر را در سر داشتند به دنبال وقوع چند رویداد مهم مانند انجام کودتای ناموفق بخشی از ارتش و نظامیان ترکیه – که مهمترین مورد از این رویدادها به شمار میرود – و همچنین حمایت صریح و آشکار ایالات متحده از کردهای ترکیه در شرایطی که دولت مرکزی این کشور به شدت درگیر مقابله و سرکوب این گروه از شهروندان کشورش است بهانهها و دلایل را برای اردوغان فراهم کرد که به ایدهای که در سر داشت
جامهعمل بپوشاند.
البته از هر زاویهای که به این موضوع نگاه کنیم باز هم مهمترین دلایل گرایش ترکها برای کنار گذاشتن دلار - حداقل هنگام دادوستد با برخی کشورها و در پارهای از مراودات مالی و پولی بینالمللی - به طور عمده متاثر از دلایل و چالشهای اقتصادی بوده و بیتردید نقش دلخوریهای سیاسی ترکها از امریکاییان بسیار کمرنگتر است.
در این برهه زمانی ادارهکنندگان ارشد ترکیه رفته رفته شاهد پیامدهای منفی و اثرات سوء کودتای نافرجام چند ماه پیش هستند که در حال آشکار شدن است؛ رویدادی که هرچند عمری بسیار کوتاه داشت و بدون کمترین توفیق و تنها در مدت ۲، ۳ روز بهطور کامل شکست خورد و درواقع در نطفه خفه شد با این وجود عواقبی که بهویژه در ابعاد اقتصادی، مالی و تجاری برای این کشور در پی داشته و دارد بسیار سنگین بوده و عمده خسارتهای به وجود آمده ناشی از آن، ابعاد کلان اقتصاد ترکیه را هدف گرفته است.
در حقیقت از زمان وقوع آن کودتای نافرجام تا امروز، ابعاد زیانهای مالی و اقتصادی و سایر پیامدهای منفی و مخرب آن اتفاق رفته رفته و به مرور از سیمای یک چالش مشکلساز درحال تبدیل شدن به یک بحران اقتصادی تمامقد برای ترکها است و هر روز که میگذرد اخبار ناخوشایند بیشتری از بخشهای مختلف اقتصاد ترکیه که گرفتار مشکل شدهاند در اختیار رسانهها قرار میگیرد.
با نگاهی جزئیتر به مجموعه حوزهها و اجزای تشکیلدهنده پیکره اقتصاد ترکیه که در ماههای گذشته بیشترین آسیب را متحمل شدهاند، به روشنی میتوان مشاهده کرد که ۳ حوزه اصلی و بسیار حیاتی در اقتصاد ترکها، پس از کودتا بیشترین آسیب و فشار را متحمل شدهاند که شامل حوزههای گردشگری، بازارهای مالی (دادوستد سهام) و در کنار آنها، واحد پول ملی این کشور میشود.
تاثیرات منفی آن رویداد (کودتا) که با حملات شدید تروریستی در شهرهای مختلف ترکیه همزمان شده بود در گام نخست حوزه گردشگری ترکیه را هدف قرارداد و با اندکی فاصله، اخبار مربوط به نوسانات وتحولات منفی رخ داده در بازارهای سهام این کشور تبدیل به تیتر یک رسانههای ترک زبان شدند.
درباره واحد پول این کشور یعنی لیرترک وضعیت تا حدودی متفاوت بوده چراکه در نخستین روزها و هفتههای پس از وقوع کودتا (و حملات تروریستی) افت ارزش لیر آنقدر زیاد نبود که خبرساز شده و سروصدا به پا کند، اما هرچه از آن مقطع به طرف زمان حال میآییم به وضوح مشاهده میکنیم که کاهش ارزش لیرترک به مرحلهای رسیده که به گفته کارشناسان در اقتصاد دوران معاصر ترکیه بیسابقه بوده و البته مجموع رخدادهای منفی موثر بر اقتصاد ترکها از حالت یک (یا چند) چالش دردسرساز اولیه به مرور تبدیل به یک بحران اقتصادی تمامعیار در سرزمین ترکهای عثمانی شده و تمام فعالیتهای
تجاری و مالی این کشور و پیکره اقتصاد آن را در بحرانی فزاینده فرو برده است.
سایه سنگین افت ارزش لیر بر اقتصاد ترکیه
شبکه خبری بیبیسی در گزارشی که درباره همین موضوع تهیه و منتشر کرده، مینویسد: این روزها آنچه در کوچه و خیابانهای استانبول حتی بیشتر از اخبار مربوط به تبعات کودتای نافرجام ماه ژوئیه ترکیه و حرکتهای دولت برای تغییر نظام حکومتی به گوش میرسد، صحبت و بحث درباره کاهش ارزش واحد پول ملی، یعنی لیر ترکیه است و در این میان یک سوال مشترک وجود دارد که مردم از یکدیگر میپرسند: «کاهش ارزش لیر تا کی ادامه خواهد داشت؟» لیر ترکیه در یک ماه گذشته بیش از ۱۰ درصد و از ابتدای سال جاری میلادی معادل ۱۷ درصد از ارزش خود را از دست داده است.
جانسو که فروشنده یک فروشگاه در یکی از مراکز گردشگری استانبول است با اشاره به تصویر رجب طیب اردوغان در روزنامه میگوید: «وقتی رییسجمهوری از مردم میخواهد دلارهایشان را به لیر تبدیل کنند، یعنی وضع جدیتر از آن چیزی است که فکر میکردیم. »
رجب طیب اردوغان رییسجمهوری ترکیه روز دوشنبه گذشته (۲۲آذر) در سخنانی خواستار کمک مردم ترکیه برای تقویت ارزش لیر و مقابله با روند نزولی ارزش آن از طریق تبدیل اندوختههای ارزی شان به لیر و طلا شد.
اردوغان در سخنرانی خود اظهار کرد: آنهایی که ارز(های)خارجی زیر بالشهایشان دارند، بیایند و آن را به طلا و لیر تبدیل کنند زیرا با این کار ارزش هر دوی آنها بیشتر میشود. چه ضرورتی دارد اجازه دهیم ارزش پولهای خارجی بیشتر باشد؟
آتیلا یشیلادا، تحلیلگر بازارهای مالی در استانبول میگوید: سخنان اردوغان نشان میدهد دولت به طور علنی و با صراحت، وجود یک بحران اقتصادی بزرگ را در ترکیه پذیرفته است. وی میافزاید: مردم ترکیه به طور سنتی به ارزش لیر در برابر دلار به عنوان شاخص اصلی ثبات اقتصادی نگاه میکنند، به همین دلیل ادامه این روند نزولی باعث ناامیدی مردم نسبت به آینده خواهد شد.
به عقیده کارشناسان، کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه سال جاری میلادی در ترکیه و پیامدهای امنیتی آن، بمبگذاریهای تروریستی ماههای گذشته و ناامنیهای ناشی از آن، پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری امریکا، چشمانداز افزایش نرخ بهره دلار از سوی بانک مرکزی ایالات متحده، رای پارلمان اروپا به توقف مذاکرات پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپا و رشد بهای نفت خام در بازارهای جهانی در پی توافق اعضای اوپک، اصلیترین دلایل و عوامل موثر بر کاهش ارزش لیر به شمار میروند. ضمن اینکه برخی تحلیلگران نیز میگویند تلاشهای اخیر دولت برای اصلاح قانون اساسی و
تغییر سیستم حکومتی ترکیه هم به نگرانیها در بازارهای مالی افزوده است.
آینده نامطمئن اقتصاد ترکیه
رجب طیب اردوغان چندیپیش نیز در سخنانی گفت برای تقویت ارزش لیر خواهان انجام مبادلات تجاری ترکیه با روسیه، چین و ایران با استفاده از ارزهای ملی این کشورهاست. البته اردوغان پیشتر گفته بود اجازه نخواهد داد عوامل خارجی از حربه کاهش ارزش لیر برای به زانو درآوردن کشورش استفاده کنند.
اما همزمان با این اظهارنظرهای رییسجمهوری، بینعلی ییلدیریم، نخست وزیر ترکیه در یکی از سخنرانیهای اخیر خود در شورای همکارهای اقتصادی ترکیه اذعان کرد کشورش در ۴ماه گذشته از لحاظ اقتصادی در لبه صخره (سقوط) ایستاده است.
به گفته کارشناسان اقتصادی در صورت ادامه روند نزولی ارزش لیر، نه تنها رشد اقتصادی ترکیه کاهش خواهد یافت بلکه باید منتظر رشد نرخ تورم در این کشور نیز باشیم. یشیلادا، در این باره معتقد است تداوم این وضع نه تنها باعث افزایش بهای حاملهای انرژی و کالاهای مصرفی خواهد شد بلکه باعث میشود نرخ رشد تورم ترکیه تا سال آینده دو رقمی شود.
از زاویهای دیگر اما یکی از تهدیدهای نگرانکننده ناشی از کاهش بهای لیر، متوجه موسسات تجاری و شرکتهای بزرگ ترکیه است، زیرا به گفته باقر گورسس، تحلیلگر اقتصادی روزنامه حریت، بسیاری از شرکتهای ترکیه از سال ۲۰۰۵ میلادی به این سو مبالغ هنگفتی از بانکهای خارجی وام گرفتهاند و اکنون به دلیل آنکه درآمدشان تبدیل به لیر شده، در بازپرداخت اقساط وامهای خود دچار مشکل شدهاند، مشکلی که به نوبه خود منجر به کاهش توانایی این واحدهای اقتصادی برای سرمایهگذاری و اشتغالزایی خواهد شد.
واکنشها به سخنان و خواستههای اردوغان
پس از سخنرانی اردوغان، سازمان بورس استانبول و صندوق تضمین بیمههای ترکیه اعلام کردند همه داراییهای نقدی خود را به لیر تبدیل میکنند. رسانههای طرفدار دولت هم از حضور شهروندان و تشکیل صفهای طویل مردم در برابر بانکها و صرافیها برای تبدیل ارزهای خارجی خود به لیر خبر دادند. حتی در این بین، برخی شهروندان ترک ( در داخل و خارج از کشورشان ) هم با هدف ترغیب مردم برای کمک به تقویت ارزش لیر دست به ابتکار زدهاند؛ از جمله آرایشگری به نام صادق جسور که با حضور در تلویزیون به تمام افرادی که حداقل ۳۰۰ دلار از اندوختههای ارزی خود را به لیر تبدیل کنند،
وعده داد مویشان را رایگان کوتاه خواهد کرد.
همچنین یک شهروند سوئیسی ترک تبار به نام سواد شاهین که در شمال سوئیس با راهاندازی یک رستوران، کسب و کار خوبی برای خود ایجاد کرده در گفتوگو با خبرگزاری آنادولو اعلام کرد برای حمایت و کمک به تقویت اقتصاد کشور زادگاهش، از این پس استفاده از لیر ترکیه را نیز در کسبوکارش آغاز میکند.
با این همه، تحلیلگران اقتصادی میگویند بعید است تمامی مردم (که دارای اندوخته ارزی هستند) به درخواست رییسجمهوری ترکیه پاسخ مثبت بدهند و به عنوان دلیل موجه این مدعا میگویند کافی است شما پس انداز دلار یا یوروی خود را در ۴، ۵ روز گذشته تبدیل به لیر ترکیه کرده باشید تا ارزش پولتان حداقل معادل ۲ درصد کاهش پیدا کرده باشد.
همین کارشناسان بر این باورند که فرار سرمایه از دیگرتبعات حتمی بیثباتی کنونی در ترکیه خواهد بود زیرا شاید بعضی از مردم کشور ازخودگذشتگی کرده و دلارهایشان را بفروشند اما بسیاری از افراد نیز سخنان رییسجمهوری را به معنی وخیم تر شدن اوضاع تعبیر و دارایی هایشان را به خارج منتقل خواهند کرد.
بحران اقتصادی و کاهش کمسابقه ارزش لیر
خبرگزاری دویچهوله آلمان نیز در گزارشی، بحران اقتصادی شکل گرفته در ترکیه و کاهش کمسابقه ارزش لیر این کشور را زیر ذرهبین برد. این رسانه آلمانی نوشته است: ارزش پول ملی ترکیه به پایینترین سطح خود از زمان بحران مالی جهان در سال ۲۰۰۸میلادی نزول کرده، درآمدهای گردشگری کاهش یافته و اقدامات پس از کودتای نافرجام به ناامنی برای سرمایهگذاریها انجامیده است.
بنیه اقتصادی ترکیه در حال تحلیل رفتن است. ارزش لیر ترکیه در ماه نوامبر سال جاری به سطح دوره بحران مالی جهان در سال ۲۰۰۸میلادی تنزل کرد. بینعلی ییلدریم، نخستوزیر این کشور تصمیم دارد با یک برنامه ریاضتی و همزمان دادن اعتبارات مالی به بخش خصوصی با این بحران مقابله کند. نخست وزیر ترکیه روز پنجشنبه (۱۸ آذر) اعلام کرد سال آینده در هزینههای دولتی صرفهجویی خواهد شد. او همزمان گفت برای بخش خصوصی اعتبارات بیشتری درنظر گرفته شده تا به رونق چرخه کسب و کار کمک شود.
ییلدریم همچنین تصریح کرد: در سال ۲۰۱۷میلادی از «هزینههای غیرضروری» جلوگیری خواهد شد، برای دولت ساختمانهای جدید ساخته نخواهد شد، خودروهای تازهای خریده نخواهد شد و از سفرهای غیرضروری دولتمردان نیز جلوگیری میشود. این سخنان در شرایطی بیان میشود که هماکنون موضوع استخدام ۶۰ هزار کارمند جدید دولت که بیشتر آنان مأمور پلیس یا معلم هستند تصویب و نهایی شده است. به گفته نخستوزیر ترکیه، دولت این کشور در نظر دارد ۶۶ میلیارد یورو اعتبار در اختیار شرکتهای خصوصی قرار دهد و افزونبر آن مشوقهایی برای سرمایهگذاری در عرصههای تولیدی
در نظر گرفته شده و نقشههایی برای بازپس دادن مالیاتها وجود دارد.
قدر مسلم اینکه اقتصاد ترکیه دچار بحران است. واحد پول ملی ترکیه، لیر از ابتدای سال جاری میلادی حدود یک پنجم (۱۷ درصد) ارزش خود را از دست داده و در ماه نوامبر به پایینترین سطح از زمان بحران مالی جهان در سال ۲۰۰۸میلادی رسیده و از آنجایی که ترکیه باید کالاها و مواد خام زیادی صادر کند، واردات به این کشور گرانتر شده و این خود به تورم میانجامد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمیکند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.