جاده‌هایی چه فراخ، مرگ‌هایی چه آسان!

در حال حاضر، سالانه بیش از یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر در دنیا بر اثر سوانح رانندگی جان خود را از دست می‌دهند و حدود ۵۵ میلیون نفر نیز دچار مصدومیت می‌شوند. آمار تلفات رانندگی طی سال‌های اخیر در ایران نشان می‌دهد کشور ما، ۱,۳۲ درصد کشته‌ها را در جهان به خود اختصاص می‌دهد.

به همین منظور سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ از سوی سازمان ملل، دهه اقدام برای ایمنی جاده‌ای به منظور نجات جان پنج میلیون نفر در جهان نامگذاری شده و کشورهای مختلف جهان از سال‌ها قبل برای کاهش سوانح رانندگی تلاش کرده‌اند. با این حال، اگرچه آمار حوادث رانندگی در ایران همچنان بالاست اما در طول یک دهه گذشته یعنی از سال ۸۵ تاکنون، روند تلفات رانندگی، غالبا سیر نزولی و کاهش محسوس داشته است.

انواع مقایسه‌ها در تلفات رانندگی
برای نشان دادن ابعاد بزرگ سوانح رانندگی و تلفات ناشی از آن، مقایسه‌های مختلفی انجام شده است:

الف- شهدای دفاع مقدس: میزان تلفات رانندگی در ایران طی یک دهه گذشته، با آمار شهدای دفاع مقدس نزدیک است. بنا به آمار، با روایت‌های مختلف، در هشت سال دفاع مقدس بالغ بر ۲۱۳ هزار نفر (و به روایت دیگر ۱۸۸ هزار نفر) شهید شده‌اند. براثر سوانح جاده‌ای طی یک دهه گذشته حدود ۲۱۰ هزار نفر و روزانه بیش از ۵۰ نفر کشته و بیش از ۱۰ برابر هم مصدوم شده‌اند.

ب- قربانیان بمب اتمی در ژاپن: میزان کشته‌های جاده‌ای ایران در طول یک دهه گذشته با قربانیان بمب اتمی هیروشیما و ناکازاکی برابری می‌کند. حدود ۲۲۰ هزار نفر در اثر این بمباران اتمی جان باختند که بیشتر آنان شهروندان غیرنظامی بوده‌اند.

ج- هواپیمای مسافربری: آمار تلفات جاده‌ای کشور در یک دهه گذشته، معادل سقوط ۱۰۰۰ فروند هواپیمای مسافری با ۲۱۰ تا ۲۲۰ سرنشین است با این تفاوت که سقوط یک هواپیما، سال‌ها در ذهن می‌ماند اما متاسفانه تلفات جاده ای، عادی شده است.

د- جمعیت شهرهای کشور: طی ۱۴ سال گذشته از سال ۸۰ تا ۹۴ مرگ ۳۱۵ هزار شهروند در تصادفات از سوی سازمان پزشکی قانونی تأیید شده که این آمار، برابر جمعیت ۱۵ تا ۲۰ شهر کشور است.

ه- زلزله: اگر میانگین ۲۱ تا ۲۲ هزار کشته در سال را در حوادث رانندگی در طول دهه گذشته همراه با میانگین ۳۰۰ هزار مصدومیت سالانه در نظر بگیریم، مانند زلزله بزرگی است که هر ساله ده‌ها هزار نفر تلفات جانی و مصدومیت در پی دارد.

کاهش تلفات، افزایش مصدومیت‌ها
با همه اینها، آمار تلفات ناشی از سوانح رانندگی در ایران، طی دهه گذشته، کاهش معناداری داشته است؛ به گونه‌ای که طبق آمار پزشکی قانونی از حدود ۲۷ هزار و ۵۰۰ کشته در سال‌های ۸۴ و ۸۵ اکنون به حدود ۱۶ هزار و ۵۰۰ نفر در پایان سال ۹۴ رسیده است؛ یعنی با کاهش ۴۰ درصدی مواجه بوده و اگر این رقم به ۱۳ هزار و ۷۵۰ نفر می‌رسید، در طول یک دهه گذشته، به نصف رسیده بود.

همین امر، بیانگر عزم جدی برای کاهش تلفات جاده‌ای است.

وضعیت مصدومان اما این روند کاهشی را سپری نکرده بلکه غالبا رو به افزایش بوده یا کاهش محسوسی نداشته؛ به گونه‌ای که تعداد مصدومان طبق آمار رسمی، از حدود ۲۷۴ هزار نفر در سال ۸۴ به بیش از ۳۱۰ هزار نفر در سال ۹۴ رسیده که منجر به معلولیت و از کار افتادگی برخی از این مصدومان شده است.

جدول آماری تلفات و مصدومان رانندگی در طول یک دهه گذشته یعنی از سال ۱۳۸۵ تا پایان ۱۳۹۴ به خوبی گویای وضعیت گذشته و حال سوانح رانندگی در ایران است.

تحلیل سوانح رانندگی ۱۰ ساله
با استناد به جدول یک دهه آمار تلفات و مصدومان رانندگی از سال ۱۳۸۵ تا پایان ۱۳۹۴، در مجموع ۲۰۸ هزار کشته و بیش از دو میلیون و ۹۱۴ مصدوم حاصل رانندگی در جاده‌های درون و برون شهری بوده است یعنی به طور میانگین، سالانه حدود ۲۱ هزار کشته و ۲۹۰ هزار مصدوم طی ۱۰ سال گذشته داشته‌ایم.

اگر آمار سال ۸۴ را نیز به این آمار اضافه می‌کردیم، میزان تلفات این سال، ۲۷ هزار و ۷۵۵ نفر و تعداد مصدومان ۲۷۴ هزار و ۲۷۵ نفر به آن افزوده می‌شد اما از آنجا که آمار ۱۰ سال گذشته مدنظر بوده است، از سال ۸۵ به این سو لحاظ شده است. همچنین طی چهار ماهه نخست سال جاری (۹۵) نیز ۵۴۲۲ نفر بر اثر تلفات رانندگی کشته شده‌اند که میانگین ماهانه ۱۳۵۵ نفر و روزانه حدود ۴۴ نفر را نشان می‌دهد.

دهه ۹۰ بهتر از ۸۰
چنانچه این آمار را به دو بخش شامل پنج سال نخست (از ۱۳۸۵ تا پایان ۱۳۸۹) و پنج سال دوم (از ۱۳۹۰ تا پایان ۱۳۹۴) تفکیک کرده و مقایسه کنیم، کاهش نسبتا محسوسی در تلفات و افزایش مصدومان قابل مشاهده است. بر این اساس، در پنج سال اول یعنی از ۸۵ تا ۸۹، مجموع تلفات رانندگی، ۱۱۷ هزار و ۳۹۴ نفر بوده که در پنج سال دوم یعنی از ۹۰ تا ۹۴، به ۹۰ هزار و ۶۰۷ نفر کاهش یافته که بیانگر کاهش ۲۳ درصدی در دهه ۹۰ نسبت به نیمه دوم دهه ۸۰ است.

غیر‌از سال ۸۷ که آمار تلفات نسبت به سال قبل از آن، افزایش داشته بعد از آن تاکنون آمار کشته‌ها، کاهش یافته و از سال ۹۱ به این سو، به زیر ۲۰ هزار نفر رسیده است.

از حال تا آینده
علیرغم کاهش قابل توجه تلفات رانندگی در طول ۱۰ سال گذشته از حدود ۲۷ هزار و ۵۰۰ نفر به حدود ۱۶ هزار و ۵۰۰ نفر یعنی کاهش ۱۱ هزار نفر در طول ۱۰ سال و ۱۱۰۰ نفر در هر سال، هنوز رتبه ایران در سوانح رانندگی در دنیا بالاست. اینکه خودروهای ما افزایش یافته و به رقمی حدود ۱۸ میلیون خودرو رسیده، یقینا توجیه مناسبی برای اینکه تلفات هم باید قاعدتا افزایش یابد، نیست؛ علاوه بر ارتقای فرهنگ رانندگی، استانداردهای جاده‌ای و خودرویی نیز باید ارتقا یابد.