| کد خبر: 93426 |

فرودگاه امام خمینی(ره) در گذر تاریخ؛

◄ضرورت اتخاذ راهبرد پایدار برای ایجاد مرکز منطقه‌ای هوایی

وبلاگ تین‌نیوز ، علیرضا منظری | در سال های 1388 و 1389 پروژه های مطالعاتی طرح تفصیلی منطقه هوایی فرودگاه امام خمینی (ره)، طرح های جامع تامین آب و برق، مطالعه و طراحی و نظارت پایانه مسافری شماره دو و طرح جامع و تفصیلی شهر فرودگاهی به شرح زیر وارد مرحله اجرایی شدند:

1)طرح تفصیلی منطقه هوایی فرودگاه امام: برای مطالعه طرح تفصیلی منطقه هوایی فرودگاه امام خمینی (ره) در مهر ماه 1388 با شرکت مهندسین مشاور ایمن راه قراردادی منعقد گردید. این مطالعه شامل دو بخش است. قسمت اول مطالعه در زمینه های مختلف عمران و ساختمان و تاسیسات زیر بنایی و ... تسهیلات فرودگاهی برای مساحت یک هزار و ششصد هکتار بود و در قسمت دوم پروژه تهیه طرح تفصیلی و نقشه های اجرایی و دفترچه های محاسباتی در مقیاس جا به جایی سالانه بیست و شش و نیم میلیون مسافر فرودگاه انجام شد. اجرای پروژه مطالعاتی بطور صد در صد پایان یافت و نتایج آن در اختیار مجری طرح توسعه قرار گرفت.

2)طرح جامع تامین آب و برق: تامین آب و انرژی الکتریکی برای فرودگاه امام خمینی (ره) یکی از اساسی ترین موارد زیر بنایی محسوب می شوند. هدف از مطالعه طرح جامع نحوه تامین آب و همچنین برق مورد نیاز در فرودگاه امام خمینی (ره) جهت مصارف بخش هوانوردی و غیر هوانوردی و فضای سبز و شهر فرودگاهی است که برای چهار مرحله وضعیت موجود فرودگاه، تسهیلات جدید فرودگاه تا ظرفیت سالانه بیست و شش و نیم میلیون مسافر و توسعه شهر فرودگاهی، تسهیلات جدید فرودگاه تا ظرفیت سالانه پنجاه میلیون مسافر و تسهیلات جدید فرودگاه تا ظرفیت سالانه نود میلیون مسافر تعریف شد.

مطالعه طرح جامع تامین آب به شرکت مهندسین مشاور ری آب واگذار شد و در اواخر سال 1388 قرارداد آن منعقد گردید که مراحل پایانی را طی کرده و می تواند نتایج آن مورد استفاده قرار گیرد.

3)مطالعه و طراحی و نظارت پایانه مسافری شماره دو: به منظور مطالعه و طراحی و نظارت پایانه مسافری شماره دو در آبان ماه 1389 از طریق مناقصه و پس از انجام تشریفات قانونی قراردادی با شرکت مهندسین مشاور معماری ره شهر و همکار خارجی آن شرکت نیکن سکی از ژاپن منعقد شد. پایانه مسافری شماره دو فرودگاه امام خمینی (ره) با ظرفیتی بالغ بر بیست میلیون مسافر در سال و زیر بنای سیصد هزار متر مربع در کلاس بعلاوه سیهره برداری قرار دارد که پس از انجام مطالعه و طراحی لازم به اجرا در خواهد آمد.
بدیهی است پایانه مسافری شماره یک پس از بهره برداری از پایانه مسافری شماره دو با ظرفیت شش و نیم میلیون مسافر برای انجام بخشی از پروازهای داخلی مورد تصمیم گیری مجدد قرار خواهد گرفت. پیشرفت پروژه تا بهمن ماه 1393 سی و دو درصد بود که تقریبا این پروژه متوقف گردید.

4)طرح جامع و تفصیلی شهر فرودگاهی: با تصویب مفاد ماده 166 قانون برنامه پنجم توسعه و به منظور ایجاد شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) همجوار با فرودگاه امام خمینی (ره) در شهریور ماه 1389 قرارداد مطالعه طرح جامع و تفصیلی شهر فرودگاهی با مهندسین مشاور معماری ره شهر و همکار خارجی آن نیکن سکی از ژاپن منعقد گردید. این مطالعه در جهت فراهم نمودن زیر ساخت های لازم برای استفاده سالانه بیست میلیون گردشگر تا سال 2025 در زمینی به وسعت نه هزار هکتار بر اساس ساخت شهری و بوجود آوردن زمینه های مختلف منحصر به فرد اقتصادی و کاربری های مختلف در محدوده شهر فرودگاهی مانند مراکزی برای فعالیت های تجاری و بازرگانی، ورزشی، پزشکی، گردشگری و ... در حال انجام بود که تا بهمن ماه 1393 سی و هفت درصد پیشرفت داشت و دلیل کندی فعالیت می توانست عدم تامین اعتبار و همچنین تغییرات سیاست ها و خط مشی ها باشد.

به هر ترتیب محدوده شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) به چهار بخش اصلی منطقه هوانوردی با وسعت سه هزار و یکصد هکتار، منطقه آزاد تجاری با وسعت یک هزار و پانصد هکتار، منطقه ویژه اقتصادی با وسعت دو هزار و پانصد هکتار و منطقه عادی با وسعت  شش هزار و ششصد هکتار تقسیم می شود.

مزایای منحصر به فرد شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) نسبت به سایر شهرهای فرودگاهی جهان می تواند به شرح زیر بیان شود:
1) وسعت حدود چهارده هزار هکتار زمین شهر فرودگاهی تقریبا برابر با یک پنجم مساحت شهر تهران و یک هفتم وسعت سرزمین کشور سنگاپور،
2) نزدیکی آن به کلان شهر تهران حدود چهل کیلومتر فاصله از مرکز شهر تهران،
3) موقعیت جغرافیایی راهبردی محدوده فرودگاه به لحاظ قرار گرفتن در مسیر هوایی اروپا به خاور دور،
4) وجود مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی با وسعت زیاد در کوتاه ترین فاصله از شهر تهران،
5) نزدیکی آن با پنج استان مرکزی دیگر کشور،
6) برخورداری از هویت بی همتای شهر فرودگاهی به واسطه وجود آثار تاریخی با قدمت بیش از سه هزار سال در اراضی فرودگاه.

در هر حال مطالعه مرحله اول شهر فرودگاهی در مورد تکمیل جانمایی تمامی شهرک های لازم انجام شد که در برگیرنده شهرک سلامت برای گردشگر پزشکی، شهرک دانش برای فعالیت آموزش عالی، شهرک گردشگری، شهرک رسانه ای، شهرک ورزشی، شهرک تفریحی با وسعتی بالغ بر پانصد هکتار، شهرک تجاری با مساحت سیصد هکتار، شهرک مراکز همایشی و هتل ها با مساحت هفتاد و هشت هکتار، شهرک زیست محیطی با مساحت سیصد هکتار، شهرک نمایشگاهی با مساحت یکصد و پنجاه هکتار، شهرک صادراتی با مساحت یکصد و شصت و هفت هکتار، شهرک فناوری های برتر با مساحت پانصد هکتار و شهرک خدمات پشتیبانی با مساحت ششصد هکتار می باشد.

با تغییر مدیریت در وزارت راه و شهرسازی مجددا در سال 1389 جا به جایی در مدیریت مجری طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) بوجود آمد که با این تغییر و عدم تامین اعتبار مالی کافی برای توسعه تسهیلات جدید مرحله دوم فرودگاه بویژه پایانه مسافری شماره دو پیشرفت جدی برای شروع پروژه جدید بوجود نیامد. در این صورت فقط اجرای پروژه های قبلی استمرار یافت که تا پایان سال 1392 عمده پروژه های تکمیلی مرحله اول و تعدادی از پروژه های مرحله دوم به بهره برداری رسیدند.

اگر چه تا مرداد ماه 1392 بخش عمده ای از مسیر استصوابی اساسنامه شرکت شهر فرودگاهی برای مدیریت و بهره برداری و همچنین طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) طی شده بود ولی در این هنگام با تغییر دولت و انتصاب جدید در وزارت راه و شهرسازی حرکت رو به جلوی آن شتاب بیشتری گرفت تا این که در اوایل سال 1393 اساسنامه شرکت به تصویب هیات وزیران رسید.

به موازات آن مجری جدید طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) نیز منصوب شد. البته در سازماندهی دفتر مجری طرح تفاوتی بوجود آمد که در این راستا فعالیت های مرتبط با اجرای پروژه های طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) باید از طریق  یک هیات اجرایی سه نفره به اجرا در می آمد و اعضای آن هیات به عنوان همکار برای مجری طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) تعیین گردیدند.

اولویت های مجری طرح اتمام پروژه های احداث باند دوم (جنوبی) و خزش راه های آن، ساختمان پل ارتباطی، ساختمان جایگاه مقامات سیاسی، ساختمان اداری فرودگاه، تکمیل ساختمان غدیر، ساختمان آسایشگاه نیروی انتظامی و ساختمان سپاه حفاظت برای راه اندازی بود. در حالی که در سال 1392 اعتبار طرح توسعه شصت میلیارد تومان بود که حدود سی و پنج درصد آن را تخصیص داده بودند در حالی که برای اتمام پروژه های نیمه تمام حدود دویست میلیارد تومان اعتبار نیاز بود.

با توجه به راهکار کوتاه مدت برای رفع کمبود فضا در پایانه مسافری شماره یک در اواخر سال 1392 پروژه مطالعه و طراحی توسعه پایانه مسافری شماره یک و همچنین ساماندهی داخلی آن نیز به منظور رفاه و آرامش مسافران در این پایانه شروع گردید که با اجرای آن حدود شانزده هزار متر مربع به فضای پایانه مسافری شماره یک اضافه خواهد شد. البته در اواخر سال بعد وقفه کوتاهی در اجرای آن بوجود آمد که مجددا پروژه فعال شد و بخشی از آن در اواخر سال 1394 به بهره برداری رسید.

در اوایل سال 1393 کمبود بودجه از منابع اعتباری دولت مانع اصلی برای سرعت طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) بشمار می آمد زیرا از یک طرف پروژه های در حال اجرا به کندی پیش می رفت و از طرف دیگر امکان شروع پروژه های جدید مرحله دوم و بویژه منطقه هوانوردی و شهر فرودگاهی وجود نداشت.

در این سال ها تامین مالی پروژه ها همواره یکی از دغدغه های اصلی بنگاه های اقتصادی دولتی بود. به جهت دولتی بودن بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور و از سوی دیگر بانک پایه بودن نظام تامین مالی اساسی ترین راهکار تامین مالی اتصال به منابع دولتی (بودجه عمومی) یا اخذ تسهیلات بانکی بشمار می آمد. ورود ابزارهای مالی مانند اوراق مشارکت اگر چه راهکار جدیدی برای تامین مالی ارایه می نمود ولی ضعف طراحی و اجرا امکان استفاده از این راهکار را بسیار محدود نموده است.

از سوی دیگر ابزارها و روش های مالی ارایه شده در بازارهای مالی کشور عمدتا مبتنی بر تامین مالی شرکتی بوده و در تامین مالی پروژه های مستقل کارآیی چندانی ندارند و در چنین شرایطی ارایه شیوه های تامین مالی پروژه ایاجتناب ناپذیر می نماید. به همین جهت در وزارت راه و شهرسازی مطالعاتی در مورد تشکیل صندوق پروژه برای تامین مالی طرح توسعه فرودگاه امام انجام پذیرفت که منجر به پیشنهاد طرح صندوق پروژه شرکت تامین سرمایه سپهر گردید.

علاوه بر آن گروه های متعددی تقاضا برای انجام مشارکت ارایه می کردند. از جمله سه شرکت داخلی سانا پرداخت ارس (مدیریت سرمایه گذاری) و خارجی تامین کننده مالی از چین (تامین منابع مالی) و شرکت فرودگاه لیون از فرانسه (احداث پایانه) برای سرمایه گذاری مرحله دوم طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) شامل احداث پایانه شماره دو فرودگاه با ظرفیت بیست میلیون مسافر به مبلغ حدود یک میلیارد و دویست میلیون یورو در آذر ماه 1393 به صورت مشارکت اعلام آمادگی کردند که در نهایت نتیجه مثبتی را در بر نداشت.

در نیمه دوم سال 1393 موضوع مطالعه مجدد ساماندهی ظرفیت مسافری فرودگاه های امام خمینی (ره) و مهرآباد و پیام بوسیله یک مشاور خارجی علیرغم وجود نتایج مطالعه قبلی طرح شد ولی تا کنون منجر به یک اقدام عملی نگردیده است.

سرانجام در 28 بهمن 1393 چهار نفر از اعضای هیات مدیره شرکت شهر فرودگاهی معرفی شدند که با تعیین آنها و آغاز فعالیت شرکت شهر فرودگاهی باید پرونده دفتر مجری طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) بسته می شد ولی به دلایلی با صدور ابلاغ برای مدیر عامل شرکت فعالیت مجری طرح استمرار یافت . در واقع مدیریت بهره برداری و اجرای طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) و اجرای طرح شهر فرودگاهی شامل مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی از جمله وظایف و مسئولیت های این شرکت بشمار آمد.

در قانون بودجه سال 1394 کل کشور معادل هفتصد میلیارد ریال برای تکمیل پروژه های طرح فرودگاه امام خمینی (ره) پیش بینی شد. به این ترتیب تزریق قطره چکانی از بودجه عمومی دولت اجرای طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) و ساخت شهر فرودگاهی را عقب نگهداشت.

علاوه بر آن از منابع داخلی سال 1393 شرکت فرودگاه های کشور نیز اعتبار قابل ملاحظه ای برای طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) در نظر گرفته نشد اما مصمم بودند تا در سال 1394 اعتبار مناسب را برای استمرار جدی اجرای طرح در نظر بگیرند که با شروع بکار هیات مدیره شرکت شهر فرودگاهی و طرح موضوعات نقل و انتقال اموال و همچنین تخصیص مبالغ نه چندان موثر حدود دویست و پنجاه میلیارد تومان نمی توان انتظار زیادی از تحول در پیشرفت پروژه ها داشت.

در نهایت برای تکمیل طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) و شهر فرودگاهی به عنوان یکی از طرح های مهم و عظیم در صدد برآمدند تا از یک مشاور خارجی معتبر استفاده نمایند. طی برگزاری تشریفات مناقصه بین المللی سرانجام شرکت ناکو (هلندی) به عنوان مشاور اصلی کارفرما یعنی شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) انتخاب شد. در آذر ماه 1394 قرارداد اجرای پروژه شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) میان شرکت مشاور ناکو و شرکت شهر فرودگاهی منعقد گردید که مدت آن قرارداد پنج سال است. برای همکاری با شرکت ناکو چند شرکت ایرانی انتخاب شده اند تا در اجرای پروژه با آن مشارکت داشته باشند. مرحله اول قرارداد شامل تهیه نقشه های فرودگاهی و جمع آوری و بررسی و ارزیابی اطلاعات موجود و هدایت و اجرای نقشه های طراحی شده می باشد. در حال حاضر این شرکت در آغاز انجام فعالیت ها قرار دارد.

در پایان این بخش (احداث فرودگاه) باید اشاره داشت احداث فرودگاه امام خمینی (ره) علاوه بر ساخت زیربناها به منظور جا به جایی مسافر و بار هوایی از یک منظر دیگر نیز در اقتصاد داخلی تاثیر گذار است و آن تغییر سیمای مناطق وسیع اطراف پروژه است که در گذشته عموما از مناطق کم رشد و محروم تهران بشمار می آمدند. در حالی که با تکمیل فرودگاه و همزمان با شروع بهره برداری نیازهایی در منطقه بوجود آمده که پاسخگویی به آنها می تواند هم چهره منطقه را دگرگون کند و هم شهروندان ساکن در این نواحی را از امکانات رفاهی بیشتری برخوردار سازد. در همین حال ادامه مسیر خطوط راه آهن شهری تهران به فرودگاه موقعیتی تازه در برابر شهرک های حاشیه ای جنوب تهران قرار خواهد داد تا به تسهیلات مرکزی تهران دسترسی آسان تری در اختیار داشته باشند.

در هر حال احداث فرودگاه امام خمینی (ره) با هر رنج و مشقتی که بود در چند سال اخیر در مسیری قرار گرفت که مشکلات اجرای آن یکی پس از دیگری از میان برداشته شد و تسهیلات فرودگاهی مقدماتی و مناسب بهره برداری از آن ایجاد گردید. بنابراین سیاست حاکم بر طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) بر سه محور اساسی احداث فرودگاه به صورت مرحله ای متناسب با اعتبارات و امکانات اجرایی، بهره برداری هر چه سریع تر از فرودگاه، متعهد نمودن نهادهای بهره بردار برای احداث ساختمان های مورد نیاز استوار بود.

بالاخره در سال 1383 با آماده سازی بخشی از تسهیلات فرودگاهی بهره برداری آغاز شد و در این هنگام تعدادی از تسهیلات فرودگاهی نیز از طریق سرمایه گذاری برخی از نهادهای بهره بردار احداث گردید. از دهه 1340 که تفکر اولیه احداث فرودگاه امام خمینی (ره) مطرح شد تا سال 1394 حجم سرمایه گذاری به صورت تدریجی از محل منابع عمومی حدود پانصد میلیون دلار بود در حالی که برای رسیدن به ظرفیت نهایی در مرحله چهارم طرح توسعه فاصله بسیار زیادی وجود داشته و نیازمند سرمایه گذاری بیش از پنج میلیارد دلاری است.

حدود نیم قرن از تصمیم احداث یک فرودگاه بزرگ در کنار شهر تهران می گذرد که همچنان در اثر اعتبار سالانه بسیار کم از محل بودجه عمومی دولت مستحدثات آن به پایان نرسیده است. مدت اجرای برنامه پنجم توسعه رو به اتمام بوده اما مطالعه شهر فرودگاهی نیز در نیمه راه قرار داشته و احداث آن آغاز نشد.

بخش عمده ای از دلایل به تعویق افتادن این پروژه که همواره به یک سوال اصلی در افکار عمومی مبدل می شد از همین ناحیه سرچشمه می گرفت که دولت نمی توانست اعتبارات مورد نیاز هر پروژه را در زمان و به میزانی که برای ادامه منظم کارها پیش بینی شده بود در اختیار مجری طرح قرار دهد.

عدم وجود یک راهبرد صحیح و منطقی حداقل در بیست سال گذشته و تغییرات متعدد مدیریت با سلایق مختلف نه تنها موجب شد این فرودگاه تبدیل به یک مرکز منطقه ای هوایی نگردد بلکه کشورهای منطقه و حتی کشورهای بدون سرمایه ملی در سایر مناطق جهان نیز در این زمینه جلو افتادند. در بیشتر کشورهای جهان توانسته اند اداره مهم ترین فرودگاه کشور را از سرنوشت سایر فرودگاه ها جدا سازند و نه تنها از منابع عمومی کشور بودجه ای برای آن تخصیص نمی دهند بلکه امکان استفاده از منابع بخش خصوصی و حتی سرمایه گذاری خارجی را هم فراهم آورده اند.

به منظور تسریع در اجرای طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) و احداث شهر فرودگاهی ضروری است ترتیبی داده شود تا علیرغم وجود دیدگاه های غیر منطقی با اتخاذ یک سیاست راهبردی واحد و پایدار مبنی بر استفاده از مدیریت و سرمایه های بخش خصوصی و در صورت لزوم سرمایه گذاری خارجی و رفع تمامی موانع موجود و برقراری الزامات مرتبط زمینه های ایجاد یک مرکز منطقه ای هوایی فراهم گردد.
ادامه دارد.....
 

 
خواندنی ها

ارسال نظر

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.

  • تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.

  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

  • انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.

  • جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.

  • 0 0

    منظرجونم. کاش اینقدر که زحمت میکشین بنویسین در زمان اداره سازمان اندازه یه ارزن عمل میکردین. بدبختی های صنعت همه اش محصول دوران مدیریت طولانی شما آقایونه. خداییش برا دیگران نسخه نپیچید.