توسعه صنعت انرژی ایران در گرو جذب سرمایه

قبل از توافق برجام، پهلوگیری و تخلیه محموله‌های نفتی از سوی نفت‌کش‌های ایرانی در بنادر اروپایی غیرممکن بود. از جنبه‌های مختلف، از سرگیری ارسال نفت از سوی تانکرهای شرکت ملی نفت‌کش ایران به اروپا گامی بلند برای تهران است. فارغ از اینکه استفاده از تانکرهای ایرانی احتمالا برای حمل نفت ارزان‌تر تمام خواهد شد، این دستاورد یک جنبه سیاسی نیز دارد. شرکت‌های کشتیرانی بین‌المللی و شرکت‌های بیمه‌ای ممکن است در پرتو تحریم‌های احتمالی جدید دولت آمریکا علیه موسسات بین‌المللی طرف همکاری با ایران، موضع محتاطانه‌تری نسبت به همکاری‌ها با تهران اتخاذ کنند.

باید خاطرنشان کرد که در سال 2010، وزارت خزانه‌داری آمریکا شرکت دانمارکی مرسک را به دلیل همکاری با ایران بیش از 3 میلیون دلار جریمه کرد. تهران مطمئنا می‌تواند با استفاده از نفت‌کش‌های خود، نفت را به شکلی انعطاف‌پذیرتر و ایمن‌تر به دست مشتریان برساند. اما این گام تغییر چندانی در چشم‌انداز صنعت انرژی ایران ایجاد نمی‌کند. در یک سال اول اجرای برجام، ایران در کوتاه‌مدت توانسته تولید و صادرات نفت خود را به میزان حداکثری افزایش دهد و به سطح قبل از تحریم‌ها برساند. همه این اتفاقات قبل از پهلوگیری اولین تانکر ایرانی در سواحل اروپا رخ داده است. در واقع، صادرات نفت ایران به اروپا مدت‌ها قبل از آزاد شدن ورود تانکرهای ایرانی به سواحل اروپا شروع به افزایش کرده است.

توانایی ایران در افزایش تولید و صادرات نفت خود و رساندن آن به بالاتر از ارقام فعلی، در گرو استفاده این کشور از نفت‌کش‌های ایرانی نیست. بلکه مجموعه‌ای از موانع دیگر وجود دارد که باید بر آنها غلبه شود. ایران باید ظرفیت تولید خود را از سقف حدود 4میلیون بشکه فعلی بالاتر ببرد. برای رسیدن به این هدف، تهران به جذب سرمایه‌گذاری و فناوری خارجی نیاز دارد. به گفته بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران، صنعت انرژی کشور به حدود 100 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد. اما در مقطع زمانی فعلی مشخص نیست که آیا حسن روحانی در متقاعد کردن شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی کشور موفق خواهد بود یا نه.

ایران باید به جای یادداشت تفاهم‌های غیرالزام‌آوری که تاکنون در دستور کار داشته، با انعقاد قراردادهای الزام‌آور با شرکت‌های چند ملیتی تعامل کند. با توجه به افزایش حملات لفظی دولت ترامپ علیه ایران و تحریم‌های جدیدی که به بهانه آزمایش موشکی علیه تهران وضع شده، این تغییر وضعیت تفاهمات با شرکت‌های نفتی دشوار خواهد بود.