سایه روشن واردات و تولید در مناطق آزاد
تین‌نیوز| فلسفه ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران بر مبنای توسعه اقتصادی، افزایش و توسعه صادرات، ایجاد اشتغال، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و انتقال فناوری، افزایش درآمدهای عمومی، افزایش توریسم، ارتقای جایگاه اقتصادی کشور و بهره‌مندی از اقتصاد رقابتی بوده است.
در سال‌های اخیر، بسیاری از منتقدان به مدیریت مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با این استدلال که مناطق یاد شده به مبادی واردات در ایران تبدیل شده‌اند اشاره کرد و حتی در شرایطی خواستار نظارت وزارت امور اقتصاد و دارایی بر این مناطق شده‌اند. برخی کارشناسان براین باور هستند که اگرچه مناطق آزاد تمامی تلاش خود را برای توسعه صادرات و افزایش تولید کرده و تا حدودی هم موفق بوده اما موانعی بر سر تحقق اهداف مورد نظر این مناطق وجود دارد که از آن جمله می‌توان کمبود تسهیلات بانکی و بیمه‌ای، فقدان مدیریت یکپارچه در مناطق آزاد، و نبود امکانات زیربنایی مناطق یادشده را
برشمرد. مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران در امر تحقق اهداف توسعه‌ای اقتصاد ایران موفق بوده‌اند اما این بدین معنا نیست که به آمارهای توسعه‌ای خود تکیه کرده و از ارتقا و پیشرفت بازبمانند.
راهی برای حضور
زیبایی کارشناس ارشد اقتصادی می‌گوید: وضعیت مناطق آزاد برای تولید و صادرات خوب است اما این بدین معنا نیست که تمامی ظرفیت‌های صادراتی و تولیدی در این مناطق محقق شده است. وی با بیان اینکه مناطق آزاد کشور سنگاپور در سال چیزی در حدود ۳۵۰میلیارد دلار صادرات و ۲۹۶میلیارد دلار واردات داشته خاطرنشان می‌کند: این آمار بیانگر سهم قابل توجه مناطق آزاد در توسعه اقتصادی این کشور است اما ایران، هنوز در مقایسه با سنگاپور، به رقم مورد نظر نرسیده است. این کارشناس اقتصادی در ادامه می‌گوید: درحال حاضر ۳۵۰۰ منطقه آزاد در دنیا تاسیس و بیش از ۷۰میلیون شغل از طریق آنها ایجاد
شده است. در طول سالیان گذشته مناطق آزاد به شیوه‌های متعددی متحول شده و امروز تاثیر آنها بر اقتصاد شان قابل درک است. او با بیان اینکه مناطق آزاد به‌عنوان یکی از مکانیزم‌های موثر در جذب همزمان سرمایه‌ها و صادرات در فرآیند پویایی و تحولات اخیر در آزادسازی تجارت به یکی از موثرترین ابزارهای تقویت اقتصادهای ملی در دنیا تبدیل شده می‌گوید: مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور با چالش و تنگناهایی روبه‌رو هستند که در صورت رفع آن می‌توانند با تکیه بر ظرفیت‌ها و به کمک تجربه‌ای که در سال‌های گذشته اندوخته‌اند، در هم‌افزایی با برنامه‌های کلان سرزمین
اصلی و بهره‌گیری از همکاری‌های مشترک منطقه‌ای و بین‌المللی به موتور توسعه اقتصادی کشور برای هم پیوندی با اقتصاد جهانی تبدیل شود.
وی در ادامه به آماری مبنی بر وضعیت تجارت در مناطق آزاد کشور پرداخته و می‌افزاید: در سال ۱۳۹۴ ارزش مجموع صادرات کالاهای تولیدی مناطق آزاد و صادرات به خارج از کشور به بیش از ۶۶۴میلیون دلار رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۳، حدود ۸۰درصد افزایش داشته است. این افزایش که بیشتر در حوزه صادرات دوباره بوده ناشی از نقش‌آفرینی تاجران کشور در مبادلات بین روسیه و عراق و گشایش‌های تدریجی در فضای مبادلات بین‌المللی است. زیبایی با بیان اینکه به نظر می‌رسد با رفع تحریم‌ها در حوزه پولی و بانکی، سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی افزایش داشته باشد می‌گوید: در سال ۱۳۹۴
نیز صادرات کالا از مناطق ویژه اقتصادی به خارج از کشور سهم عمده‌ای از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده، به نحوی که این رقم در سال گذشته افزون‌بر ۱۷ میلیارد دلار بوده است. با توجه به اینکه بخشی از فعالیت‌های تولیدی در مناطق آزاد با هدف پاسخ به تقاضای بازارهای داخلی کشور انجام می‌شود براین اساس میزان صادرات کالاهای تولیدی مناطق آزاد به سرزمین اصلی در سال ۱۳۹۴ حدود ۲۳۴میلیون دلار بوده که نسبت به سال ماقبل آن، بیش از ۶درصد افزایش یافته است. به گفته وی، ارزش کل واردات کالا با هدف تولید، مصرف و عرضه در مناطق برای ساکنان، فعالان و بازدیدکنندگان از
مناطق آزاد در سال ۱۳۹۴ به حدود ۱/۴میلیارد دلار رسیده که نسبت به سال قبل ۳۳میلیون دلار کاهش داشته است.. همچنین از کل واردات یاد شده ۲۴۱میلیون دلار مواد اولیه برای تولید در منطقه، ۶۰۷میلیون دلار برای مصرف در مناطق و ۳۴۳میلیون دلار برای عرضه به مسافران و بازدیدکنندگان و بقیه به وسایط نقلیه موتوری مورد استفاده در مناطق اختصاص داشته است. به گفته این کارشناس اقتصادی، در این میان افزایش واردات مواد اولیه برای تولید در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نشان از حرکت اقتصاد و خروج تدریجی آن از رکود و امیدواری به تحول و رونق اقتصادی براساس تدابیر و برنامه‌های دولت دارد که
نکته‌ای حائز اهمیت محسوب می‌شود. همچنین در سال ۹۴ میزان این متغیر حدود ۲/۲۵۶میلیارد دلار بوده که کاهش ۳۳میلیون دلاری نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد.
فاکتور تحقق اقتصاد مقاومتی
جعفر آهنگران، معاون شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی معتقد است: از ۴سال گذشته تا به امروز مناطق آزاد نقش موثری در توسعه اقتصای کشور داشته‌اند. وی می‌افزاید: ما نباید مناطق آزاد کشور را باسایر کشورها قیاس کنیم چراکه شرایط اقتصادی کشورهای همجوار و مورد قیاس با ایران متفاوت است. آهنگران با اشاره به اینکه مناطق آزاد از مهم‌ترین فاکتورهای تحقق اقتصاد مقاومتی هستند، خاطرنشان می‌کند: در ۴سال اخیر دولت حمایت‌های قابل توجهی از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی انجام داده به شکلی که براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده تا پایان سال ۹۵، صادرات از این مناطق
باید ۳۰درصد افزایش یابد و براساس هدف‌گذاری انجام شده تا پایان امسال باید ۶۰۰میلیون دلار صادرات از این مناطق داشته باشیم.
برنامه جامع و راهبردی نداریم
اما برخلاف اظهارات مستند این کارشناس اقتصادی مبنی بر سهم قابل توجه مناطق آزاد در تولید و تجارت، وحید شقاقی شهری استاد دانشگاه خوارزمی و کارشناس اقتصادی معتقد است که موانع بسیاری بر سر راه توسعه مناطق آزاد وجود دارد و در این‌باره می‌گوید: قرار بود مناطق آزاد با اهداف صادرات محوری ایجاد شود و همچنین محدودیت‌هایی که برای واردات و صادرات کالا در مرزها وجود دارد در مناطق آزاد تسهیل شود اما امروز می‌بینیم این مزایا در مناطق آزاد بسیار کاهش یافته است و بیش از صادرات کالا شاهد واردات آن هستیم. وی در ادامه با اشاره به اینکه افزایش هزینه‌های تولید در این
مناطق مشکلاتی را برای فعالان اقتصادی به وجود آورده می‌افزاید: در این مناطق برنامه جامع و راهبردی در راستای توسعه اقتصادی این مناطق وجود نداشته و تولیدکنندگان واقعی ساماندهی نشده‌اند. همچنین واردات بی‌رویه ریشه به تیشه تولیدات این مناطق زده است. شقاقی‌شهری در ادامه خاطرنشان می‌کند: به علت ضعف در سیستم بسته‌بندی، صادرات از این مناطق به کشورهای مجاور و همسایه انجام شده و با بسته‌بندی جدیدتر دوباره به کشور با هزینه بیشتری وارد می‌شود در نتیجه یکی از مهم‌ترین اقداماتی که بخش‌های تولید در کشور به‌ویژه در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی باید به
آن توجه کند، واردات فناوری همگام با متد روز است تا بتواند سهم قابل توجهی در افزایش صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص دهد.
مکانی برای فعالیت دانش‌بنیان‌ها
با وجود همه مشکلاتی که بر سر راه سهم مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از توسعه اقتصادی وجود دارد عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی از دیدگاهی دیگر به راه‌های ارتقای وضعیت صادراتی و تولیدی مناطق آزاد نگاه می‌کند. وی معتقد است: با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان از مشکلات گذر کرد. مجید کیانپور، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی می‌گوید: در مناطق آزاد، فعالیت‌های تجاری بر تولید غلبه کردند در نتیجه این مناطق باید برون‌محور باشند و با استفاده از اقتصاد داخلی و فعالیت‌های دانش‌بنیان و احیای صنعت توریسم به‌ویژه در بخش درمانی بتوانند در اقتصاد
کشور نقش‌آفرینی کنند. کیانپور ادامه می‌دهد: ما باید با استفاده از ظرفیت مناطق آزاد، صنعتگران و تولیدکنندگان را به سرمایه‌گذاری و فعالیت ترغیب کنیم تا کالای خود را در آنجا تولید و از همان منطقه به سایر کشورها صادر کنند اما اکنون این مناطق تبدیل به محلی برای ورود کالا شده است که ما باید با رویکرد دانش‌بنیان‌محور و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی از ظرفیت این مناطق استفاده کرده و آنها را تبدیل به پایگاه‌های صادراتی کنیم.
کلام آخر:
امروزه کشورهای متفاوتی اعم از توسعه یافته و در حال توسعه با توجه به ویژگی مناطق آزاد تجاری صنعتی برای دستیابی به هدف‌هایی نظیر توسعه اقتصاد ملی، جذب سرمایه‌های خارجی، استفاده از برتری‌های نسبی، ایجاد فرصت‌های شغلی، تربیت نیروی انسانی، افزایش درآمدهای ناشی از فعالیت‌های خدماتی، افزایش کارآیی اقتصاد ملی، توسعه منطقه‌ای و تبدیل بخش‌های عقب مانده به قطب‌های توسعه، اقدام به ایجاد مناطق آزاد تجاری صنعتی کرده‌اند. دولت نیز به دنبال آن تمامی تلاش خود را برای ایجاد سهم این مناطق از توسعه اقتصادی کرده. اگرچه همیشه کم و کاستی‌هایی برای توسعه
وجود دارد اما مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران براساس مستندات، ثابت کرده تاثیر مثبتی در اقتصاد کشور ایفا کرده و ظرفیت‌های زیادی برای رسیدن به هدف نهایی دارد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.