|
کد خبر:
110831
|
خطر خطای انسانی پیش پای خطوط آهنی
تین‌نیوز| از حمل‌ونقل ریلی همواره به‌عنوان ایمن‌ترین شیوه حمل‌ونقل در سراسر دنیا یاد می‌شود، با این حال هر چند وقت یک بار، بروز سانحه‌ای در خطوط ریلی، همگان را نسبت به افزایش ایمنی در این شیوه حمل‌ونقلی حساس‌تر می‌کند.
برخورد خونبار دو قطار در مسیر تهران ـ مشهد در جمعه گذشته، مرگبارترین سانحه ریلی از ابتدای سال جاری تاکنون بوده که با به جا گذاشتن ۴۴ کشته و بیش از ۱۰۰ مصدوم، موجب شد تردیدهایی نسبت به ایمنی و امنیت خطوط ریلی کشور شکل بگیرد؛ آن هم در شرایطی که گفته می‌شود مسیرهای ریلی منتهی به مشهد از جمله مسیر سمنان - مشهد به‌عنوان پرترددترین مسیر ریلی کشور، به فناوری‌هایی مجهز شده که جلوی سرعت بالای قطارها را می‌گیرد و هنگام توقف یک قطار در ایستگاه، به قطار دیگر هشدار می‌دهد تا مانع از سانحه شود. اینجاست که باید این سوال را مطرح کرد که ایمنی در حمل‌ونقل ریلی چقدر
آسیب‌پذیر است و فناوری تا کجا می‌تواند ما را در افزایش ایمنی این شیوه حمل‌ونقل یاری دهد؟
باوجود سانحه جمعه گذشته، آمار رسمی راه‌آهن کشور، حکایت از افزایش ایمنی حمل‌ونقل ریلی در سال‌های اخیر دارد. آمار نشان می‌دهد سوانح ریلی در سال ۹۴ کاهش ۴۲درصدی داشته است. براساس آماری که چندی پیش مرتضی باقری، مشاور وزیر راه و شهرسازی در جمع خبرنگاران در مقایسه ایمنی ریلی در ایران و امریکا ارائه داد، در حالی که در امریکا ۲۰برابر و در کانادا ۲ برابر ایران در سال ۲۰۱۳میلادی ترافیک ریلی ثبت شده، در ایران ۱۰برابر امریکا، احتمال بروز سانحه ریلی در هر گذرگاه وجود دارد، این در حالی است که در ایران ۳۳۹ گذرگاه ریلی و در امریکا ۲۵۰هزار گذرگاه وجود دارد. احتمال کشته شدن افراد در سوانح ریلی ایران ۲/۳ برابر امریکاست. از سوی دیگر احتمال زخمی شدن افراد در سوانح ریلی در امریکا ۱/۸ برابر ایران است. بیشتر سوانح ریلی ایران در شمال کشور، در منطقه آذربایجان، منطقه جنوب غرب کشور و همچنین بنادر رخ داده‌اند.
سهم بالای خطای انسانی در سوانح
به اعتراف مسئولان خطای انسانی در سانحه ریلی جمعه گذشته آشکار است. در ساعت ۷ و ۴۰ دقیقه جمعه، دو قطار مسافربری در ایستگاه هفت‌خوان در مسیر دامغان ـ سمنان به یکدیگر برخورد کردند. یکی از قطارها از سمنان به سمت مشهد در حرکت بود و دیگری از تبریز به مشهد می‌رفت.
به گفته نماینده گرمسار در مجلس شورای اسلامی، مدیر ایستگاه قطار سمنان با دادن دستور حرکت به قطاری که در ایستگاه توقف داشته، عامل برخورد دو قطار بوده است. به گفته او یکی از قطارها به علت مشکل فنی در مسیر متوقف بوده و قطار دوم بعد از حرکت از ایستگاه سمنان به قطار متوقف‌شده، برخورد می‌کند.
روایت مدیرعامل راه‌آهن از وقوع این سانحه نیز چنین است: قطار تبریز ـ مشهد به دلیل سرمای هوا و یخ‌زدگی سیستم ترمز در فاصله ۵ کیلومتری سمنان متوقف می‌شود و موضوع را به سیستم Atc شاهرود به‌عنوان مرکز کنترل اطلاع می‌دهد و به کل سیستم توقف قطار اطلاع داده شده و چراغ برای تردد قطارها در مسیر قرمز می‌شود، در همین زمان قطار سمنان ـ مشهد در مسیر متوقف می‌شود.
متاسفانه در این زمان به‌دلیل تغییر شیفت مسئول کنترل، فرد جایگزین از سابقه قرمز شدن چراغ بی‌اطلاع بود و وقتی رییس قطار سمنان – مشهد دوباره کسب تکلیف می‌کند، به وی گفته می‌شود مسیر باز است و مشکلی نیست؛ شاید چراغ به‌دلیل برودت هوا قرمز مانده است، بنابراین به وی تلگراف می‌شود که حرکت کند. قطار تبریز ـ مشهد در پشت یک پیچ متوقف شده بود، بنابراین قطار سمنان ـ مشهد وقتی با قطار پیش‌رو مواجه می‌شود به شدت با کوپه‌های انتهایی قطار تبریز - مشهد برخورد می‌کند.
این سخنان نشان می‌دهد خطای انسانی نه تنها در سانحه جمعه گذشته عامل وقوع حادثه بوده بلکه آن را نخستین عامل بیشتر سوانح ریلی می‌دانند. البته در ایران، اهمیت فرسودگی خطوط نیز همتراز با این مسئله است.
مهدی ابراهیمی، کارشناس حمل‌ونقل ریلی ضمن تایید سهم این دو عامل در سوانح ریلی، توضیح می‌دهد: ضعف آموزش از مهم‌ترین دلایل بروز خطای انسانی در حمل‌ونقل ریلی است. از سوی دیگر وجود سیستم سنتی در برخی محورهای ریلی کشور که موجب افزایش نقش انسان در مدیریت و استفاده از این خطوط می‌شود، مشکلات بیشتری برای راه‌آهن ایران در مقایسه با دیگر کشورها ایجاد کرده است.
این کارشناس حمل‌ونقل ریلی می‌افزاید: بخش‌های زیادی از شبکه ریلی ما در سراسر کشور از سیستم‌های جدید بی‌بهره‌اند و در بسیاری از خطوط همچنان کارها به صورت دستی و با مشارکت نیروی انسانی انجام می‌شود. به‌عنوان نمونه هنوز در برخی مسیرها، تعویض خطوط به وسیله سوزن‌بان انجام می‌شود.
البته او به اقدامات اخیر راه‌آهن در زمینه اجرای سیستم کنترل اتوماتیک Atc در خطوط راه‌آهن کشور نیز اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: این اقدام، نقش عامل انسانی در حمل‌ونقل ریلی را کاهش خواهد داد؛ به این ترتیب که قطارها می‌توانند به طور خودکار از خطوط عبور کنند و تعویض خطوط نیز به صورت خودکار انجام می‌شود.
خودکار شدن سیستم ریلی
تجهیز تمام شبکه ریلی کشور به سیستم کنترل اتوماتیک ( Atc ) از اهدافی است که مدیرعامل راه‌آهن بارها از آن سخن گفته و اعلام کرده این سیستم می‌تواند سرعت قطارها را به‌طور خودکار کاهش دهد. به گفته او تاکنون بیش از ۱۱۳ ایستگاه قطار کشور به این تجهیزات مجهز شده‌اند. سیستم Atc در واقع موجب می‌شود قطار به محض ورود به ایستگاه و دیدن چراغ قرمز به طور خودکار بایستد.
مدیرعامل راه‌آهن پیش‌تر اعلام کرده بود همه ایستگاه‌های قطار مسیر تهران ـ مشهد به عنوان پرترددترین مسیر ریلی کشور به این سامانه مجهز شده‌اند و همین مسئله موجب افزایش تردد قطارها در این مسیر شده است.
با این وجود، باز هم گفته می‌شود خطای انسانی موجب بروز سانحه ریلی جمعه گذشته شده است. این مسئله نشان می‌دهد راه‌آهن ایران تا تمام‌اتوماتیک شدن، راه درازی در پیش دارد.
ابراهیمی در این زمینه توضیح می‌دهد: همه کارکنان راه‌آهن آموزش‌های لازم را دیده‌اند اما خطای انسانی غیرقابل اجتناب است و هر جا نیروی انسانی دخالت داشته باشد، احتمال خطا وجود دارد. او معتقد است مهم‌ترین مسئله این است که از سوانح ریلی درس بگیریم و عامل سانحه را برطرف کنیم.
این کارشناس حمل‌ونقل ریلی با اشاره به نقش فرسودگی خطوط و شرایط اقلیمی در بروز سوانح ریلی می‌گوید: در برخی مسیرها مانند محور ریلی جنوب کشور، فرسودگی و وضعیت آب و هوایی باعث ایجاد قوس‌های بسیار بزرگی شده و این محور را سانحه‌خیز کرده است. در محور شمال و در محدوده ورسک نیز چنین قوس‌های پرخطری وجود دارد.
وی یادآور می‌شود: یکی از دلایل فرسودگی راه‌آهن ایران بی‌توجهی به این حوزه حمل‌ونقل در دولت گذشته است. ابراهیمی اظهار می‌کند: در ایران هنوز با استانداردهای جهانی ایمنی ریلی فاصله داریم زیرا در گذشته آنطور که باید روی صنعت ریلی برنامه‌ریزی و به زیرساخت‌ها توجه نشده است.
تعداد بالای برخورد قطار با انسان
گذشته از برخورد قطارها با یکدیگر یا خروج قطارها از ریل، برخورد قطارها با انسان‌ها و عابران پیاده نیز بخشی از سوانح ریلی را تشکیل می‌دهند. در واقع برخورد قطار با انسان از رایج‌ترین سوانح ریلی در ایران است که کارشناسان دلایل متعددی ازجمله رعایت نشدن حریم راه‌آهن در برخی مناطق کشور و ساخت‌وساز در حریم راه‌آهن و نیز عبور افراد از عرض خط آهن بدون توجه به مسائل ایمنی را در بروز آن موثر می‌دانند. براساس گفته‌های باقری، مشاور وزیر راه و شهرسازی که چندی پیش در کارگاه آموزش مدیریت ایمنی و پیشگیری از سوانح ریلی بیان شد، برای کاهش این برخوردها و به منظور ایمن‌سازی خطوط راه‌آهن در محل‌های تلاقی شبکه ریلی با جاده بهترین روش ایجاد تقاطع غیرهمسطح پیشنهاد شده و با توجه به محدودیت‌ها و شرایط جغرافیایی، استفاده از گذرگاه‌های همسطح هوشمند در دستور کار است. به گفته وی، در سال‌های اخیر با توجه به بحث توسعه ایمنی، مسئله غیرهمسطح‌سازی گذرگاه‌ها در دستور کار قرار گرفته است. باقری معتقد است در این زمینه باید براساس مطالعه و در نظر گرفتن هزینه و فایده عمل شود؛ نه اینکه بخواهیم همه گذرگاه‌ها را غیرهمسطح کنیم زیرا این کار با اصل حضور قطار در زندگی مردم منافات دارد. آنطور که این مقام مسئول در وزارت راه و شهرسازی تاکید دارد ازجمله راهکارهای جایگزین برای غیرهمسطح‌سازی، می‌توان به هوشمندسازی محل‌های عبور، بستن گذرگاه‌های غیرضرور و بهبود شرایط و تجهیزات هشداردهنده گذرگاه‌ها اشاره کرد.
و سخن آخر...
اگرچه مدیرعامل راه‌آهن کشور بارها به خودکار و تمام‌اتوماتیک شدن مسیر تهران ـ مشهد به عنوان پرترددترین مسیر ریلی کشور اشاره کرده اما باز هم مشاهده می‌کنیم که خطای انسانی، همه محاسبات و پیش‌بینی‌های قبلی که با تکیه بر فناوری انجام شده را از بین می‌برد و سانحه می‌آفریند. در این زمینه به نظر می‌رسد همچنان نیازمند افزایش و ارتقای سطح آموزش برای همزیستی نیروی انسانی با فناوری هستیم.
باوجود سانحه جمعه گذشته، آمار رسمی راه‌آهن کشور، حکایت از افزایش ایمنی حمل‌ونقل ریلی در سال‌های اخیر دارد. آمار نشان می‌دهد سوانح ریلی در سال ۹۴ کاهش ۴۲درصدی داشته است. براساس آماری که چندی پیش مرتضی باقری، مشاور وزیر راه و شهرسازی در جمع خبرنگاران در مقایسه ایمنی ریلی در ایران و امریکا ارائه داد، در حالی که در امریکا ۲۰برابر و در کانادا ۲ برابر ایران در سال ۲۰۱۳میلادی ترافیک ریلی ثبت شده، در ایران ۱۰برابر امریکا، احتمال بروز سانحه ریلی در هر گذرگاه وجود دارد، این در حالی است که در ایران ۳۳۹ گذرگاه ریلی و در امریکا ۲۵۰هزار گذرگاه وجود دارد. احتمال کشته شدن افراد در سوانح ریلی ایران ۲/۳ برابر امریکاست. از سوی دیگر احتمال زخمی شدن افراد در سوانح ریلی در امریکا ۱/۸ برابر ایران است. بیشتر سوانح ریلی ایران در شمال کشور، در منطقه آذربایجان، منطقه جنوب غرب کشور و همچنین بنادر رخ داده‌اند.
سهم بالای خطای انسانی در سوانح
به اعتراف مسئولان خطای انسانی در سانحه ریلی جمعه گذشته آشکار است. در ساعت ۷ و ۴۰ دقیقه جمعه، دو قطار مسافربری در ایستگاه هفت‌خوان در مسیر دامغان ـ سمنان به یکدیگر برخورد کردند. یکی از قطارها از سمنان به سمت مشهد در حرکت بود و دیگری از تبریز به مشهد می‌رفت.
به گفته نماینده گرمسار در مجلس شورای اسلامی، مدیر ایستگاه قطار سمنان با دادن دستور حرکت به قطاری که در ایستگاه توقف داشته، عامل برخورد دو قطار بوده است. به گفته او یکی از قطارها به علت مشکل فنی در مسیر متوقف بوده و قطار دوم بعد از حرکت از ایستگاه سمنان به قطار متوقف‌شده، برخورد می‌کند.
روایت مدیرعامل راه‌آهن از وقوع این سانحه نیز چنین است: قطار تبریز ـ مشهد به دلیل سرمای هوا و یخ‌زدگی سیستم ترمز در فاصله ۵ کیلومتری سمنان متوقف می‌شود و موضوع را به سیستم Atc شاهرود به‌عنوان مرکز کنترل اطلاع می‌دهد و به کل سیستم توقف قطار اطلاع داده شده و چراغ برای تردد قطارها در مسیر قرمز می‌شود، در همین زمان قطار سمنان ـ مشهد در مسیر متوقف می‌شود.
متاسفانه در این زمان به‌دلیل تغییر شیفت مسئول کنترل، فرد جایگزین از سابقه قرمز شدن چراغ بی‌اطلاع بود و وقتی رییس قطار سمنان – مشهد دوباره کسب تکلیف می‌کند، به وی گفته می‌شود مسیر باز است و مشکلی نیست؛ شاید چراغ به‌دلیل برودت هوا قرمز مانده است، بنابراین به وی تلگراف می‌شود که حرکت کند. قطار تبریز ـ مشهد در پشت یک پیچ متوقف شده بود، بنابراین قطار سمنان ـ مشهد وقتی با قطار پیش‌رو مواجه می‌شود به شدت با کوپه‌های انتهایی قطار تبریز - مشهد برخورد می‌کند.
این سخنان نشان می‌دهد خطای انسانی نه تنها در سانحه جمعه گذشته عامل وقوع حادثه بوده بلکه آن را نخستین عامل بیشتر سوانح ریلی می‌دانند. البته در ایران، اهمیت فرسودگی خطوط نیز همتراز با این مسئله است.
مهدی ابراهیمی، کارشناس حمل‌ونقل ریلی ضمن تایید سهم این دو عامل در سوانح ریلی، توضیح می‌دهد: ضعف آموزش از مهم‌ترین دلایل بروز خطای انسانی در حمل‌ونقل ریلی است. از سوی دیگر وجود سیستم سنتی در برخی محورهای ریلی کشور که موجب افزایش نقش انسان در مدیریت و استفاده از این خطوط می‌شود، مشکلات بیشتری برای راه‌آهن ایران در مقایسه با دیگر کشورها ایجاد کرده است.
این کارشناس حمل‌ونقل ریلی می‌افزاید: بخش‌های زیادی از شبکه ریلی ما در سراسر کشور از سیستم‌های جدید بی‌بهره‌اند و در بسیاری از خطوط همچنان کارها به صورت دستی و با مشارکت نیروی انسانی انجام می‌شود. به‌عنوان نمونه هنوز در برخی مسیرها، تعویض خطوط به وسیله سوزن‌بان انجام می‌شود.
البته او به اقدامات اخیر راه‌آهن در زمینه اجرای سیستم کنترل اتوماتیک Atc در خطوط راه‌آهن کشور نیز اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: این اقدام، نقش عامل انسانی در حمل‌ونقل ریلی را کاهش خواهد داد؛ به این ترتیب که قطارها می‌توانند به طور خودکار از خطوط عبور کنند و تعویض خطوط نیز به صورت خودکار انجام می‌شود.
خودکار شدن سیستم ریلی
تجهیز تمام شبکه ریلی کشور به سیستم کنترل اتوماتیک ( Atc ) از اهدافی است که مدیرعامل راه‌آهن بارها از آن سخن گفته و اعلام کرده این سیستم می‌تواند سرعت قطارها را به‌طور خودکار کاهش دهد. به گفته او تاکنون بیش از ۱۱۳ ایستگاه قطار کشور به این تجهیزات مجهز شده‌اند. سیستم Atc در واقع موجب می‌شود قطار به محض ورود به ایستگاه و دیدن چراغ قرمز به طور خودکار بایستد.
مدیرعامل راه‌آهن پیش‌تر اعلام کرده بود همه ایستگاه‌های قطار مسیر تهران ـ مشهد به عنوان پرترددترین مسیر ریلی کشور به این سامانه مجهز شده‌اند و همین مسئله موجب افزایش تردد قطارها در این مسیر شده است.
با این وجود، باز هم گفته می‌شود خطای انسانی موجب بروز سانحه ریلی جمعه گذشته شده است. این مسئله نشان می‌دهد راه‌آهن ایران تا تمام‌اتوماتیک شدن، راه درازی در پیش دارد.
ابراهیمی در این زمینه توضیح می‌دهد: همه کارکنان راه‌آهن آموزش‌های لازم را دیده‌اند اما خطای انسانی غیرقابل اجتناب است و هر جا نیروی انسانی دخالت داشته باشد، احتمال خطا وجود دارد. او معتقد است مهم‌ترین مسئله این است که از سوانح ریلی درس بگیریم و عامل سانحه را برطرف کنیم.
این کارشناس حمل‌ونقل ریلی با اشاره به نقش فرسودگی خطوط و شرایط اقلیمی در بروز سوانح ریلی می‌گوید: در برخی مسیرها مانند محور ریلی جنوب کشور، فرسودگی و وضعیت آب و هوایی باعث ایجاد قوس‌های بسیار بزرگی شده و این محور را سانحه‌خیز کرده است. در محور شمال و در محدوده ورسک نیز چنین قوس‌های پرخطری وجود دارد.
وی یادآور می‌شود: یکی از دلایل فرسودگی راه‌آهن ایران بی‌توجهی به این حوزه حمل‌ونقل در دولت گذشته است. ابراهیمی اظهار می‌کند: در ایران هنوز با استانداردهای جهانی ایمنی ریلی فاصله داریم زیرا در گذشته آنطور که باید روی صنعت ریلی برنامه‌ریزی و به زیرساخت‌ها توجه نشده است.
تعداد بالای برخورد قطار با انسان
گذشته از برخورد قطارها با یکدیگر یا خروج قطارها از ریل، برخورد قطارها با انسان‌ها و عابران پیاده نیز بخشی از سوانح ریلی را تشکیل می‌دهند. در واقع برخورد قطار با انسان از رایج‌ترین سوانح ریلی در ایران است که کارشناسان دلایل متعددی ازجمله رعایت نشدن حریم راه‌آهن در برخی مناطق کشور و ساخت‌وساز در حریم راه‌آهن و نیز عبور افراد از عرض خط آهن بدون توجه به مسائل ایمنی را در بروز آن موثر می‌دانند. براساس گفته‌های باقری، مشاور وزیر راه و شهرسازی که چندی پیش در کارگاه آموزش مدیریت ایمنی و پیشگیری از سوانح ریلی بیان شد، برای کاهش این برخوردها و به منظور ایمن‌سازی خطوط راه‌آهن در محل‌های تلاقی شبکه ریلی با جاده بهترین روش ایجاد تقاطع غیرهمسطح پیشنهاد شده و با توجه به محدودیت‌ها و شرایط جغرافیایی، استفاده از گذرگاه‌های همسطح هوشمند در دستور کار است. به گفته وی، در سال‌های اخیر با توجه به بحث توسعه ایمنی، مسئله غیرهمسطح‌سازی گذرگاه‌ها در دستور کار قرار گرفته است. باقری معتقد است در این زمینه باید براساس مطالعه و در نظر گرفتن هزینه و فایده عمل شود؛ نه اینکه بخواهیم همه گذرگاه‌ها را غیرهمسطح کنیم زیرا این کار با اصل حضور قطار در زندگی مردم منافات دارد. آنطور که این مقام مسئول در وزارت راه و شهرسازی تاکید دارد ازجمله راهکارهای جایگزین برای غیرهمسطح‌سازی، می‌توان به هوشمندسازی محل‌های عبور، بستن گذرگاه‌های غیرضرور و بهبود شرایط و تجهیزات هشداردهنده گذرگاه‌ها اشاره کرد.
و سخن آخر...
اگرچه مدیرعامل راه‌آهن کشور بارها به خودکار و تمام‌اتوماتیک شدن مسیر تهران ـ مشهد به عنوان پرترددترین مسیر ریلی کشور اشاره کرده اما باز هم مشاهده می‌کنیم که خطای انسانی، همه محاسبات و پیش‌بینی‌های قبلی که با تکیه بر فناوری انجام شده را از بین می‌برد و سانحه می‌آفریند. در این زمینه به نظر می‌رسد همچنان نیازمند افزایش و ارتقای سطح آموزش برای همزیستی نیروی انسانی با فناوری هستیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.