|
کد خبر:
106370
|
نباید تجربه گذشته تکرار شود
تغییر چهره مناطق آزاد جدید
تین‌نیوز| مناطق آزاد تجاری صنعتی که از سال ۱۳۶۹ در برنامه اول توسعه کشور رسمیت یافتند، اهداف سنگینی را به یدک می‌کشیدند که با تحقق آنها، باید بسیاری از مشکلات ملی و محلی برطرف می‌شد اما درواقع اینگونه نشد. این مناطق باید به اهدافی بیش از آنچه امروز در دست دارند،
می‌رسیدند؛ اهدافی مانند تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازارکار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی. کم‌کم تعداد مناطق آزاد از ۳به ۷ منطقه رسید و حالا قرار است به طور تقریبی افزایش دو برابری آنها را شاهد باشیم. مناطق آزاد و ویژه اقتصادی منتقدانی نیز دارند آنها معتقدند این مناطق به هیچ کدام از اهداف اولیه خود نرسیده‌اند و دلیل آن را هم نسبت بالای واردات در برابر صادرات، قاچاق
کالا و ارز، ورود کالاهای لوکس، شکاف طبقاتی و رانت و فساد در مناطق آزاد ایران می‌دانند. به‌عنوان نمونه در سال ۱۳۸۸، واردات از مناطق آزاد ۱۰ برابر صادرات بود و در سال ۱۳۹۲، از مناطق آزاد «۱۳۲میلیون» دلار کالا صادر و «۳/۲ میلیارد» دلار کالا وارد شد. این مناطق قرار بود تولید را رونق و صادرات را افزایش دهند و با اشتغالزایی سالم بخش مولد را نیز تقویت کنند اما گویا فقط به فروشگاه‌هایی زنجیره‌ای برای کالاهای خارجی تبدیل شده‌اند که قرار است شعب جدید این فروشگاه‌های زنجیره‌ای به زودی در مناطق اردبیل، اینچه برون، بوشهر، بانه، مهران، جاسک و
زابل به افتتاح برسد. در این میان برخی هم مانند متولی کنونی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی دربرابر هجمه وارد شده به مناطق آزاد تمام قد ایستاده‌اند. اکبر ترکان تاکید دارد مخالف این عقیده است که عملکرد مناطق آزاد از پایه نتیجه‌ای نداشته و از ابتدای امر منجر به اضمحلال شده است. استانداردهای جهانی ثابت کرده به ازای هر ۲۰ هزار دلار صادرات، یک شغل پایدار برای کشور صادرکننده ایجاد می‌شود. حالا با یک حساب سرانگشتی و با توجه به واردات ۳میلیارد دلاری کالا از طریق مناطق آزاد به کشور و حدود ۲میلیارد دلار واردات به منطقه، سالانه حدود ۲۵۰هزار شغل پایدار
در ایران از طریق مناطق آزاد از بین می‌رود و در مقابل ۲۵۰هزار شغل پایدار، هدیه مناطق آزاد ایران به کشورهای صادرکننده کالا یعنی چین، امارات و ترکیه است. روشن است که اگر قرار باشد مناطق جدید هم با همان رویه گذشته که در هیچ جای جهان سابقه ندارد مدیریت شوند، نمی‌توانند به اهدف مشخص شده برسند و احداث این مناطق بیشتر به نفع سودجوها خواهد بود تا مردم و اقتصاد کشور. مثل عملکرد مناطق آزاد کنونی که بیشتر به بالا رفتن سرمایه‌دارها کمک کرده و نفعی برای بومیان و مردم آن مناطق نداشته است. در ماده ۱۱۲ برنامه پنجم توسعه، بر لزوم ساماندهی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و ایفای
نقش موثر آن در تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۲۰ساله نظام، اعمال مدیریت یکپارچه و ایجاد رشد اقتصادی مناسب در این مناطق تاکید شده است. بند «ب» ماده ۱۱۲ به کالاهای تولید یا پردازش شده در این مناطق پرداخته و مقرر کرده است: «کالاهای تولیدی یا پردازش شده در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به هنگام ورود به سایر نقاط کشور به نسبت مجموع ارزش‌افزوده و ارزش مواد اولیه و قطعات داخلی به کار رفته در آن، تولید داخلی به شمار آمده و از پرداخت حقوق ورودی معاف است. » در بند «و» ماده ۱۱۲ نیز آورده شده که به منظور زدودن فقر از چهره مناطق آزاد تجاری، سازمان‌های مناطق آزاد
موظفند حداقل یک درصد از محل وصول عوارض ورود و صدور کالاها و خدمات این مناطق را از طریق نهادهای حمایتی به محرومان و نیازمندان بومی این مناطق اختصاص دهند. در برنامه ششم توسعه نیز به همین موارد اشاره شده و مورد ویژه و جدیدی را در آن نشده‌اند. مناطق آزاد در حال تاسیس اردبیل، اینچه‌برون، بانه، مریوان، بوشهر، جاسک، سیستان و بلوچستان و مهران هستند و «دوغارون خراسان رضوی با محوریت تولید و تجارت»، «رفسنجان کرمان با محوریت صنعتی-خدماتی با اولویت صنایع مس»، «بندرامام خمینی(ره) خوزستان با محوریت صادرات و واردات»، «بندر نوشهر مازندران با محوریت
صادرات و واردات»، «شهرکرد چهارمحال و بختیاری با محوریت صنایع تبدیلی و بسته‌بندی»، «اسلام‌آبادغرب با محوریت تجاری‌صنعتی»، مهران ایلام با محوریت صنعتی و صادراتی»، «سلماس آذربایجان‌غربی با محوریت ترانزیتی، صنایع تبدیلی کشاورزی و بسته‌بندی»، «اترک گلستان با محوریت تولید و تجارت، دامغان سمنان با محوریت صنایع تبدیلی و کشاورزی»، «سمنان با محوریت صنایع معدنی»، «لامرد فارس با محوریت صنایع انرژی بر»، «جازموریان کرمان با محوریت صنایع تبدیلی و تجارت» و «زرندیه (ایرانیان) با محوریت گردشگری- تجاری-
صنعتی» جزو مناطق ویژه اقتصادی کنونی هستند.
واردات پیشی گرفت
نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ۷منطقه آزاد و بیش از ۳۰ منطقه ویژه اقتصادی در ایران وجود دارد، اظهار کرد: بازدیدهایی که از مناطق‌آزاد اعم از کیش، بندر انزلی، ماکو، قشم و... داشته‌ایم نشان داده که نتوانسته‌اند این مناطق به موفق باشند. جبارکوچکی‌نژاد در گفت‌وگو با گسترش تجارت، تصریح کرد: ایجاد مناطق جدید وضعیت مناطق کنونی را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد و رشدی را به دنبال نخواهد داشت. ابتدا باید وضعیت مناطق کنونی بهبود یابند و بعد به فکر افزایش تعداد آنها باشیم. وی با انتقاد از اینکه رویکرد مناطق آزاد بیشتر وارداتی است تا صادراتی، گفت: فلسفه ایجاد مناطق آزاد تجاری-صنعتی رونق تولید و افزایش صادرات است در حالی که در این مناطق بیشتر شاهد واردات بوده‌ایم. عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: سازمان بازرسی کل کشور باید از مشکلات، مفاسد و رانت‌خواری‌های مناطق آزاد تجاری- صنعتی گزارشی ارائه دهد تا بخشی از آنها ریشه‌یابی و در نهایت برطرف شود.
اشتغال رونق می‌یابد
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اما دیدگاهی همسو با ایجاد مناطق جدید دارد و می‌گوید: مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد، هرچند برخی مناطق کنونی ضعف مدیریتی داشته‌اند و همین امر موجب عملکرد نامناسب آنها شده اما نمی‌توان به طور کلی صورت مسئله را پاک کرد. شهاب نادری در گفت‌وکو با گسترش تجارت با اشاره به پیشرفت منطقه آزاد تجاری ماکو تصریح کرد: این مناطق رشد خوبی را تجربه کرده‌اند و ایجاد تعداد دیگری از این مناطق آزاد نیز مشکلی نخواهد داشت. این در حالی است که برخی به دلیل منافع شخصی مخالف ایجاد مناطق جدید هستند. وی ادامه داد: منطقه‌ای که نماینده آن در مجلس شورای اسلامی هستم منطقه آزاد و ویژه اقتصادی ندارد و اما موافق ایجاد مناطق جدید هستم. بنابراین می‌توان گفت ایجاد مناطقی در قصرشیرین و اورامانات رشد اقتصادی منطقه را به همراه خواهد داشت. نادری با بیان اینکه نباید بدون کار کارشناسی و مطالعه اظهار نظر کرد و بی‌منطق مخالف ایجاد مناطق جدید بود، افزود: مناطق آزاد و ویژه اقتصادی باعث رشد اقتصادی و رفع مشکل بیکاری خواهد شد، ضمن اینکه دیدگاه و فرهنگ نسبت به برخی مسائل اقتصادی تغییر می‌کند. به گفته نماینده مردم پاوه و اورامانات در مجلس شورای اسلامی، برای رونق صادرات باید فاکتورهای مهمی مانند کیفیت بالا، بسته‌بندی عالی، بازاریابی و فراهم بودن زیرساخت‌ها را موردتوجه قرار داد.
تشریح عملکرد مناطق جدید
دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با اشاره به اینکه واردات در مناطق آزاد به ۴ نوع تقسیم می‌شوند، اظهار کرد: یک نوع از واردات، به گونه‌ای است که مبدا و مقصد آنها مناطق آزاد نیست و بیشترین حجم واردات را به خود اختصاص داده‌اند. اکبر ترکان در برنامه مناظره‌ای «غیرمحرمانه» از شبکه دو سیما تصریح کرد: در این‌باره مناطق آزاد تنها محلی برای عبور واردات هستند و سالانه رقمی معادل ۳میلیارددلار را به خود اختصاص داده‌اند. نوع دوم واردات، آنهایی هستند که به منظور مصرف در منطقه آزاد می‌شوند و نوع سوم به منظور تامین منابع اولیه کارخانه‌ها و تاسیسات صنعتی وارد کشور می‌شوند و نوع چهارم واردات کالای همراه مسافر هستند. مشاور رییس‌جمهوری در پاسخ به اینکه در صورت ایجاد مناطق آزاد جدید، این مناطق روی چه ریلی حرکت خواهند کرد، گفت: جهت‌گیری اصلی مناطق آزاد جدید برعهده همسایگان است. یکی از بازارهای اصلی صادرات ما عراق بوده و شلمچه در اروند نقطه مهمی برای ما به شمار می‌رود. نقطه دیگری که باید به آن توجه کنیم مهران است چرا که از طریق مهران می‌توانیم با منطقه مرکزی عراق یعنی بغداد تعامل اثرگذاری داشته باشیم. ترکان افزود: بانه و مریوان عاملی برای فعالیت مناسب با اقلیم کردستان هستند و می‌توانیم در بازارهای این مناطق تعامل مناسبی داشته باشیم. در اینچه برون خط راه‌آهن در شرق دریاچه خزر ساخته شده و ۳ کشور ایران، قزاقستان و ترکمنستان در پیرامون آن قرار دارند. قزاقستان از کشورهای منبع در مواد معدنی و فلزات است. موافقت‌نامه‌ای نیز از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت برای خرید مواد معدنی و فلزات از قزاقستان به امضا رسیده است. قرار بر این است تا در اینچه‌برون شهر متالورژی ایجاد شود تا از ظرفیت صنعتی گلستان به نحو مطلوب بهره ببریم. وی با اشاره به اینکه سیستان دیگر منطقه‌ای است که مد نظر قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: در سیستان با کمبود آب روبه‌رو هستیم و می‌دانیم که این منطقه از نظر اقتصادی لطمه زیادی دیده است. قصد داریم سیستان را در پیوند با منطقه آزاد چابهار قرار دهیم تا به عنوان دالان صنعتی تعامل با افغانستان را پیش ببریم چرا که ما در افغانستان بازار فروشی داریم که در هیچ‌جای دنیا وجود ندارد و آنها کالاهایی از ما خریداری می‌کنند که در هیچ‌جای دنیا خریدار ندارد. سال گذشته نیز حجم تجارت با افغانستان ۲میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار بوده است. دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی همچنین به جاسک به‌عنوان دیگر منطقه‌ای که قرار است تغییر کاربری دهد و به منطقه آزاد تبدیل شود، اشاره کرد و افزود: قرار بر این شده پایانه دوم نفتی دریای عمان در جاسک ایجاد شود و غیراز خط لوله نفت خام قصد داریم انبار نفت، پالایشگاه، پتروشیمی و انشعابی از خط هفتم سراسری برای صادرات گاز را نیز در آن ایجاد کنیم. ترکان ادامه داد: بوشهر دیگر منطقه‌ای است که در صورت تصویب لایحه ایجاد ۷ منطقه آزاد جدید در دستورکار قرار می‌گیرد. بوشهر نقطه‌ای است که طی سالیان اخیر بیشترین امتیاز را برای تبدیل به منطقه آزاد به‌دست آورده ولی این موضوع محقق نشد تا اینکه در نهایت در دولت آقای روحانی قرار است این طرح انجام شود.
نکته آخر اینکه...
به نظر می‌رسد هرچند ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مخالفانی دارد اما باید صبر کرد و دید که آیا روند مناطق جدید آن مسیری را طی می‌کند که مناطق آزاد در ۲۰سال گذشته پیموده‌اند یا راه دیگری را در پیش می‌گیرد که سال‌ها بعد جزو دستاوردهای ماندگار دولت یازدهم به شمار آید. شاید هم ایجاد مناطق جدید امکانی شد برای بهبود وضعیت مناطق قبلی و در این میان الیته نباید شرایط پیش آمده برای ایران در فضای بین‌المللی را نادیده گرفت که کمک بسیاری به رونق سرمایه‌گذاری در این مناطق خواهد کرد.
واردات پیشی گرفت
نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ۷منطقه آزاد و بیش از ۳۰ منطقه ویژه اقتصادی در ایران وجود دارد، اظهار کرد: بازدیدهایی که از مناطق‌آزاد اعم از کیش، بندر انزلی، ماکو، قشم و... داشته‌ایم نشان داده که نتوانسته‌اند این مناطق به موفق باشند. جبارکوچکی‌نژاد در گفت‌وگو با گسترش تجارت، تصریح کرد: ایجاد مناطق جدید وضعیت مناطق کنونی را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد و رشدی را به دنبال نخواهد داشت. ابتدا باید وضعیت مناطق کنونی بهبود یابند و بعد به فکر افزایش تعداد آنها باشیم. وی با انتقاد از اینکه رویکرد مناطق آزاد بیشتر وارداتی است تا صادراتی، گفت: فلسفه ایجاد مناطق آزاد تجاری-صنعتی رونق تولید و افزایش صادرات است در حالی که در این مناطق بیشتر شاهد واردات بوده‌ایم. عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: سازمان بازرسی کل کشور باید از مشکلات، مفاسد و رانت‌خواری‌های مناطق آزاد تجاری- صنعتی گزارشی ارائه دهد تا بخشی از آنها ریشه‌یابی و در نهایت برطرف شود.
اشتغال رونق می‌یابد
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اما دیدگاهی همسو با ایجاد مناطق جدید دارد و می‌گوید: مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد، هرچند برخی مناطق کنونی ضعف مدیریتی داشته‌اند و همین امر موجب عملکرد نامناسب آنها شده اما نمی‌توان به طور کلی صورت مسئله را پاک کرد. شهاب نادری در گفت‌وکو با گسترش تجارت با اشاره به پیشرفت منطقه آزاد تجاری ماکو تصریح کرد: این مناطق رشد خوبی را تجربه کرده‌اند و ایجاد تعداد دیگری از این مناطق آزاد نیز مشکلی نخواهد داشت. این در حالی است که برخی به دلیل منافع شخصی مخالف ایجاد مناطق جدید هستند. وی ادامه داد: منطقه‌ای که نماینده آن در مجلس شورای اسلامی هستم منطقه آزاد و ویژه اقتصادی ندارد و اما موافق ایجاد مناطق جدید هستم. بنابراین می‌توان گفت ایجاد مناطقی در قصرشیرین و اورامانات رشد اقتصادی منطقه را به همراه خواهد داشت. نادری با بیان اینکه نباید بدون کار کارشناسی و مطالعه اظهار نظر کرد و بی‌منطق مخالف ایجاد مناطق جدید بود، افزود: مناطق آزاد و ویژه اقتصادی باعث رشد اقتصادی و رفع مشکل بیکاری خواهد شد، ضمن اینکه دیدگاه و فرهنگ نسبت به برخی مسائل اقتصادی تغییر می‌کند. به گفته نماینده مردم پاوه و اورامانات در مجلس شورای اسلامی، برای رونق صادرات باید فاکتورهای مهمی مانند کیفیت بالا، بسته‌بندی عالی، بازاریابی و فراهم بودن زیرساخت‌ها را موردتوجه قرار داد.
تشریح عملکرد مناطق جدید
دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با اشاره به اینکه واردات در مناطق آزاد به ۴ نوع تقسیم می‌شوند، اظهار کرد: یک نوع از واردات، به گونه‌ای است که مبدا و مقصد آنها مناطق آزاد نیست و بیشترین حجم واردات را به خود اختصاص داده‌اند. اکبر ترکان در برنامه مناظره‌ای «غیرمحرمانه» از شبکه دو سیما تصریح کرد: در این‌باره مناطق آزاد تنها محلی برای عبور واردات هستند و سالانه رقمی معادل ۳میلیارددلار را به خود اختصاص داده‌اند. نوع دوم واردات، آنهایی هستند که به منظور مصرف در منطقه آزاد می‌شوند و نوع سوم به منظور تامین منابع اولیه کارخانه‌ها و تاسیسات صنعتی وارد کشور می‌شوند و نوع چهارم واردات کالای همراه مسافر هستند. مشاور رییس‌جمهوری در پاسخ به اینکه در صورت ایجاد مناطق آزاد جدید، این مناطق روی چه ریلی حرکت خواهند کرد، گفت: جهت‌گیری اصلی مناطق آزاد جدید برعهده همسایگان است. یکی از بازارهای اصلی صادرات ما عراق بوده و شلمچه در اروند نقطه مهمی برای ما به شمار می‌رود. نقطه دیگری که باید به آن توجه کنیم مهران است چرا که از طریق مهران می‌توانیم با منطقه مرکزی عراق یعنی بغداد تعامل اثرگذاری داشته باشیم. ترکان افزود: بانه و مریوان عاملی برای فعالیت مناسب با اقلیم کردستان هستند و می‌توانیم در بازارهای این مناطق تعامل مناسبی داشته باشیم. در اینچه برون خط راه‌آهن در شرق دریاچه خزر ساخته شده و ۳ کشور ایران، قزاقستان و ترکمنستان در پیرامون آن قرار دارند. قزاقستان از کشورهای منبع در مواد معدنی و فلزات است. موافقت‌نامه‌ای نیز از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت برای خرید مواد معدنی و فلزات از قزاقستان به امضا رسیده است. قرار بر این است تا در اینچه‌برون شهر متالورژی ایجاد شود تا از ظرفیت صنعتی گلستان به نحو مطلوب بهره ببریم. وی با اشاره به اینکه سیستان دیگر منطقه‌ای است که مد نظر قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: در سیستان با کمبود آب روبه‌رو هستیم و می‌دانیم که این منطقه از نظر اقتصادی لطمه زیادی دیده است. قصد داریم سیستان را در پیوند با منطقه آزاد چابهار قرار دهیم تا به عنوان دالان صنعتی تعامل با افغانستان را پیش ببریم چرا که ما در افغانستان بازار فروشی داریم که در هیچ‌جای دنیا وجود ندارد و آنها کالاهایی از ما خریداری می‌کنند که در هیچ‌جای دنیا خریدار ندارد. سال گذشته نیز حجم تجارت با افغانستان ۲میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار بوده است. دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی همچنین به جاسک به‌عنوان دیگر منطقه‌ای که قرار است تغییر کاربری دهد و به منطقه آزاد تبدیل شود، اشاره کرد و افزود: قرار بر این شده پایانه دوم نفتی دریای عمان در جاسک ایجاد شود و غیراز خط لوله نفت خام قصد داریم انبار نفت، پالایشگاه، پتروشیمی و انشعابی از خط هفتم سراسری برای صادرات گاز را نیز در آن ایجاد کنیم. ترکان ادامه داد: بوشهر دیگر منطقه‌ای است که در صورت تصویب لایحه ایجاد ۷ منطقه آزاد جدید در دستورکار قرار می‌گیرد. بوشهر نقطه‌ای است که طی سالیان اخیر بیشترین امتیاز را برای تبدیل به منطقه آزاد به‌دست آورده ولی این موضوع محقق نشد تا اینکه در نهایت در دولت آقای روحانی قرار است این طرح انجام شود.
نکته آخر اینکه...
به نظر می‌رسد هرچند ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مخالفانی دارد اما باید صبر کرد و دید که آیا روند مناطق جدید آن مسیری را طی می‌کند که مناطق آزاد در ۲۰سال گذشته پیموده‌اند یا راه دیگری را در پیش می‌گیرد که سال‌ها بعد جزو دستاوردهای ماندگار دولت یازدهم به شمار آید. شاید هم ایجاد مناطق جدید امکانی شد برای بهبود وضعیت مناطق قبلی و در این میان الیته نباید شرایط پیش آمده برای ایران در فضای بین‌المللی را نادیده گرفت که کمک بسیاری به رونق سرمایه‌گذاری در این مناطق خواهد کرد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.