صنعتی برای همه فصول

روی میز مرضیه شهدایی تنها معاون زن صنعت صنعت نفت، پر است از پیشنهادهایی برای سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی. پس از آنکه توتال اولین قرارداد سرمایه‌گذاری به میزان ۲ میلیارد دلار را در پروژه الفین به امضا رساند، انگار طلسم ورود سرمایه‌گذاران خارجی هم شکسته شد. حالا شرکت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری در این صنعت ابراز تمایل کرده‌اند.

بارها آمده و رفته‌اند. بعضی از آنها مذاکراتشان جدی‌تر شده و برخی هم در حال بررسی شرایط هستند. مرضیه شهدایی می‌گوید: شرکت‌های توتال، لینده، میتسویی، فرکوبه، سوجیت، هیوسانگ و شل برای سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ابراز تمایل کرده‌اند. پیش از این هم او گفته بود که خبرهای خوبی برای توسعه این صنعت دارد.

حالا یکسال بعد از توافق برجام صنعت پتروشیمی با قراردادهایی که با سرمایه‌گذاران خارجی بسته، در شرایط مطلوبی نسبت به سایر بخش‌های اقتصاد کشور به سر می‌برد. به گفته شهدایی شرکت‌های معتبر خارجی که قبلا در صنعت پتروشیمی ایران حضور نداشتند، اکنون اعلام تمایل کرده‌اند. برای مثال شرکت توتال تاکنون در صنعت پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری نکرده بود اما اکنون اعلام تمایل کرده است.

همچنین شرکت BAFF در حال بررسی یک طرح با میزان سرمایه‌گذاری ۴ تا ۶/۴میلیارد دلاری با یک شرکت ایرانی است. این بررسی در مرحله فنی و اقتصادی قرار دارد و هر زمان به نتیجه نهایی رسید، به قرارداد منجر می‌شود. البته که در این مسیر ممکن است دردسرهایی هم وجود داشته باشد که بخشی از آن گریبانگیر همه بخش‌های اقتصاد است. از جمله مشکل در نقل و انتقال و ضمانت‌های پولی که از تحریم‌ها به یادگار مانده و دیپلمات‌های کشورمی گویند، باید کمی به بانک‌های خارجی زمان داد که اطمینان شان جلب شود.

با این حال مرضیه شاهدایی که اخیرا در یک نشست خبری درباره وضعیت صنعت پتروشیمی گزارش عملکرد ارائه کرده، از مذاکره با بانک‌ها و شرکت‌های خارجی برای تأمین مالی طرح‌ها خبرداده و گفته است: «از آنجا که نقش بانک‌ها در تأمین فاینانس‌ها و سرمایه‌گذاری در کشور بسیار مؤثر است، اما ضمانت پروژه‌های سرمایه‌گذاری در ایران این موضوع با وجود توافق برجام روند کندی دارد.

از‌سوی‌دیگر شرکت‌های اروپایی تمایل دارند در ایران سرمایه‌گذاری کنند اما بانک‌های اروپایی نگران تضمین سرمایه‌گذاری در ایران هستند زیرا گمان می‌کنند ممکن است با آمریکا دچار مشکل شوند به همین دلیل باید خود شرکت‌ها از بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در ایران تأمین منابع کنند.»

ضرورت‌های یک صنعت
صنعت پتروشیمی بی‌شک یکی از صنایع  درآمدزای ارزی برای ایران است. صعنتی که با وجود رکود اقتصادی همچنان پیشروترین صنعت در کشور است و بخش بزرگی از رشد اقتصادی هر سال را به تنهایی به نام خود ثبت می‌کند. محمدحسین پیوندی مدیرعامل هلدینگ نفت و گاز تاپیکو و دبیر سابق انجمن کارفرمایان صنعت پتروشیمی در این رابطه می‌گوید: «برنامه‌ریزی آینده نگرانه برای توسعه صنعت پتروشیمی در ایران باید مبتنی بر تامل درباره چگونگی افزایش خوراک اولیه برای صنعت پتروشیمی داخلی‌مان باشد و راه آینده تنها از این طریق است که هموار می‌شود.

اگر گمان کنیم که قطر می‌تواند رقیبی برای آینده صنعت پتروشیمی ما باشد، کمان زنی درستی نیست، زیرا  قطر هیچ گاه نمی‌تواند در جایگاه ایران قرار گیرد. عراق نیز حتی اگر با سرعت زیادی در توسعه پتروشیمی‌ها حرکت کند، باز هم طی ۶ الی ۷ سال آینده نمی‌تواند به جایگاه کنونی ایران برسد. نباید فراموش کرد که عراق تنها دارای منابع نفتی است و از منابع گازی برخوردار نیست، بنابراین عراق هیچگاه نمی‌تواند در جایگاه دوم قرار گیرد. »

کارشناسان می‌گویند، ایران به لحاظ پتانسیل و ظرفیت‌های بالقوه برای در اختیار گرفتن صنعت پتروشیمی در جهان از موقعیت کم نظیری برخوردار است. هیچ کشوری به اندازه ایران از امکانات یک پارچه و خدادادی مانند ایران برخوردار نیست و ایران تنها کشوری که هم مواد هیدروکربوری قابل تبدیل به محصولات پتروشیمی به وفور در آن یافت می‌شود، هم ایران است.

خوراک پتروشیمی، اولین و مهم‌ترین فاکتوری مهم به شمار می‌رود، که این صنعت نیاز دارد و در بررسی جایگاه این صنعت دراقتصاد ایران می‌توان به این واقعیت به سادگی رسید که خوراک بسیار آسان در اختیار و دسترس مجتمع‌های پتروشیمی قرار دارد. از سویی نزدیکی به دریا و حمل‌ونقل آسان نیز از دیگر مزیت‌های صنعت پتروشیمی ایران است.

هرچند موضوع خوراک همیشه محل مناقشه بین بخش‌های حاکمیتی بوده اما درصورتی که یک تصمیم بدون تغییر برای این بخش هم گرفته شود، قطعا صنعت پتروشیمی می‌تواند حرکت‌های خود را تسریع ببخشد.

مرضیه شاهدایی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در مورد قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها می‌گوید: «بخش خصوصی همیشه به دنبال حداکثری سودآوری و حداکثر کردن حاشیه سود است. وزارت نفت تأمین‌کننده خوراک بوده و همه تمهیدات لازم را در نظر گرفته است که شرکت‌ها در قیمت‌گذاری تأمین خوراک با ضرر مواجه نشوند.

در‌این‌راستا مجلس کمیته‌ای تشکیل داده تا وزارت نفت و بخش خصوصی مذاکراتی انجام دهند اما از نظر شرکت ملی صنایع پتروشیمی شرکت‌ها در قیمت‌گذاری خوراک با ضرر مواجه نمی‌شوند. درباره خط اعتباری ژاپن نیز باید گفت این خط به‌دلیل مشکلاتی ازجمله بدهی برخی شرکت‌ها که به‌دلیل تحریم تسویه نشده بود، هنوز فعال نشده است. در حال برطرف کردن مشکلات موجود هستیم اما هنوز از پتروشیمی اولویت طرح‌ها را نخواسته‌اند.»

پتروشیمی از ب بسم الله تا امروز
شروع صنعت پتروشیمی ایران به سال ۱۳۴۳ بازمی گردد که اولین مجتمع پتروشیمی کشور در مرودشت با هدف تولید کود شیمیایی مورد نیاز کشاورزی به بهره‌برداری رسید. آن روزها میزان سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ما ۰۲/۲ میلیارد ریال  انجام شده بود که این رقم در سال ۱۳۵۷ به ۷۶/۳۲ میلیارد ریال افزایش یافت.

البته درهمان سالها چند مجتمع پتروشیمی، دیگر هم  به مدار تولید وارد شد و ظرفیت تولید کشور را به مرز ۱/۳ میلیون تن در سال  ۱۳۵۷ رساند، اما با شروع جنگ تحمیلی یعنی در سالهای ۵۷ تا ۶۷ در تاریخ  پتروشیمی ایران به‌عنوان سالهای رکود و توقف در صنعت پتروشیمی ایران یاد می‌شود.

در این دوره چون بیشتر واحدهای پتروشیمی در مناطق جنگی و در معرض تهاجم قرار داشتند، تولید در حداقل میزان خود بود. با این همه با صرف ۲۶/۲ میلیارد دالار و راه اندازی فقط دو طرح، توان تولید صنعت پتروشیمی کشور طی ده سال با افزایش ۲/۲ میلیون تن به ۴/۵ میلیون تن در سال ۱۳۶۷ رسید. با پایان جنگ تحمیلی و آغاز اقدامات بازسازی در طول پنج سال اول و اجرای طرح‌های جدید طی سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۸ میزان ظرفیت تولید در سال پایانی برنامه دوم (سال ۱۳۷۸) به ۱۳ میلیون تن و در پایان سال ۱۳۸۶ به بیش از ۱۲ برابر ظرفیت تولید سال ۱۳۵۷ افزایش یافت.

از آن زمان تا شروع تحریم‌های بین‌المللی صنعت پتروشیمی در اقتصاد کشور جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده به‌طوری‌که سهم پتروشیمی در تولید ناخالص داخلی از ۰۵/۰ درصد در سال ۱۳۶۷ به ۳۲/۳ درصد در سال ۱۳۹۴ افزایش یافت و سهم این صنعت در صادرات غیرنفتی به ۵۲ درصد در پایان سال ۱۳۹۴ رسیده است.

لینک خبر