◄ شاگرد زرنگ‌های ماکیاولی در سهم‌الارثفاجعه
هادی عیار: وقوع حادثه در هر شهر و کشور جهان طبیعی است. ساختمان و شهر و هواپیما و جاده و ریل هم نمی‌شناسد. در گوشه‌ای از جهان زلزله، گوشه‌ای دیگر سونامی و در ایران نیز تصادف به حادثهٔ غیرطبیعی طبیعی تبدیل‌شده است.
آنچه غیرطبیعی است و روی سخن این متن با آن است مواجه مردم و مسئولان جامعه ما با این حوادث و اتفاقات تلخ پس از حادثه است. برخی بالا گرفتن نزاع حزبی در میان اهالی سیاست را به نفع دموکراسی می‌دانند و آن را پیش‌شرط رفتن به‌سوی تضارب آرا قلمداد می‌کنند. فارغ از اینکه این نتیجه‌گیری را قبول کنیم یا نکنیم اما آنچه مهم است این است که مدتی است جناح‌های سیاسی وقوع حادثه‌ای تلخ را بهانه حمله به جناح های دیگر می کنند و سعی دارند استفاده خود را از این حادثه ببرند.
اهالی خانواده حمل‌ونقل هنوز داغدار حادثه ریلی سمنان هستند. این حادثه بدون شک در ایران اولین نبود اما چیزی که متأسفانه بعدازاین حادثه تبدیل به رسم نامبارک در میان اهالی سیاست شده بهره‌برداری از فاجعه در شرایطی است که مردم داغدار از دست رفتگان خود در حادثه هستند.
اگر بخواهیم مقایسه ای بین حادثه ریلی سمنان و آتش گرفتن ساختمان پلاسکو انجام دهیم باید گفت در هر کدام از این حوادث به نوعی حواشی سیاسی بر متن اصلی حادثه چیره شد. در حادثه ریلی با وجود اعلام خطای انسانی و اینکه این نوع حادثه در بخش ریلی جزو اولین حوادث بود اما برخی تلاش داشتند که به بهانه این حادثه وزیر راه و شهرسازی را استیضاح کنند.
در مقابل اما پس از حادثه تلخ پلاسکو و مطرح شدن اینکه اگر شهرداری از وقوع این حادثه بی خبر بوده به یک نوع مقصر است و اگر با خبر بوده چنانچه خود مقامات شهرداری مطرح می کنند چرا پیش از وقوع حادثه اقدامی درخور برای پیشگیری از آن صورت نداده اند.
ممکن است برخی اینگونه مطالبات از شهرداری را برداشت جناحی از این حادثه همچون حادثه ریلی قلمداد کنند اما نگاهی به تاریخچه این حوادث نشان می دهد که حوادثی از جنس حادثه پلاسکو نخستین بار نیست که برای تهران پیش آمده و از سوی دیگر تجهیزات ناکافی نیروی آتش‌نشانی باعث شد تا تعدادی از آتش‌نشان های کشور در نبود امکانات کافی به دل آتش بزنند و امروز کشور را در بهت از دست دادن آنها فرو ببرند.
شهرداری باید فارغ از اینکه چه کسی از چه جناحی مسئولیت آن را بر عهده دارد مسئولیت فاجعه را قبول کند
با وقوع فاجعه پلاسکو، عوامل شهرداری تهران و رئیس شورای شهر تهران، برای اثبات عدم مسئولیت و تقصیر شهردار و شهرداری تهران مرتباً تبلیغ می‌کنند که شهرداری در چند سال اخیر، مثلاً 14 بار به این ساختمان اخطار ایمنی داده است.
فرضاً که این ادعا درست باشد، اما مشکلی را از شهرداری تهران حل می‌کند؟ اخطاری که به حرکت عملی منتهی نشود هیچ ارزشی ندارد و نمی‌تواند رافع مسئولیت شهرداری باشد، بلکه ناخواسته به معنای اقرار به مسئولیت شهرداری تهران در این فاجعه است؛ زیرا این اخطارها به این معناست که شهرداری تهران به خطرات مهلک ناشی از عدم رعایت ضوابط ایمنی کاملاً آگاهی داشته است. از سوی دیگر این را هم حتماً می‌دانسته یا باید می‌دانسته که ابعاد و حجم ساختمان پلاسکو به میزانی بود که حوادث آن می‌توانست به فاجعه شهری بدل شود که شد.
نکته حائز اهمیت این است که با همه این‌ها شهرداری به دادن اخطارهای خشک‌وخالی بسنده کرده و هیچ اقدام عملی مؤثری برای استفاده از اختیارات خود، مثلاً بند 14 ماده 55 قانون شهرداری برای اجرای ضوابط ایمنی در ساختمان پلاسکو و رفع خطر از آن به عمل نیاورده است که اگر کرده بود فاجعه به اینجا نمی‌رسید که شاهد شهادت آتش‌نشانان شجاع و از بین رفتن ساختمان و سوختن 1500 میلیارد تومان، حدود 500 میلیون دلار سرمایه این مملکت و به هم ریختن بازار و مشکلات اقتصادی بی‌شمار برای کسبه این ساختمان باشیم. کمترین کاری که شهرداری می‌توانست توسط مأموران خود و رأساً به دلیل عدم ایمنی
ساختمان پلاسکو انجام دهد، تعطیلی و جلوگیری از فعالیت آن بود که نکردند.
حال اگر مدعی باشند که اقدام عملی توسط خود شهرداری به دلیل مشکلات ساکنین دشوار یا ناممکن بوده، درواقع به ناتوانی و ضعف خود در مدیریت شهر و پیشگیری از بروز فاجعه اذعان کرده‌اند.
وقتی همه مقصر بودیم
در چنین وضعیتی است که لزوم وجود خبرنگار پی گیر و حقیقت‌جو در چنین حوادثی احساس می‌شود. وقتی می‌گویند عدم ایمنی ساختمان پلاسکو را اخطار دادیم، یعنی از آنها کاملاً آگاهی داشتند. وقتی آگاهی داشتند یعنی باید اقدام عملی برای پیشگیری می‌کردند، وقتی نکرده‌اند یعنی کوتاهی کرده و به وظایف خود عمل نکرده‌اند. این یعنی مسئولیت در بروز فاجعه و از نظر حقوقی یعنی «تقصیر».
وقتی مدیر شهرداری ادعا می‌کند که «این ساختمان قدیمی بوده و بارها به مالکان اطلاع داده‌ایم» آیا خبرنگار نباید بپرسد: چه ربطی دارد؟ یعنی علت حادثه قدیمی بودن ساختمان بوده؟ با چنین حجم آتشی، هر ساختمان نوسازی هم بود، فرو می‌ریخت. یکی دیگر اعلام می‌کند اگر به دلیل وجود بیت رهبری، منطقه پرواز ممنوع نبود، این مشکلات پیش نمی‌آمد. خبرنگار نباید از خود بپرسد: چه ربطی دارد؟ کجای دنیا آتش‌سوزی درون شهری را با بالگرد خاموش می‌کنند؟ اصلاً مگر شما بالگرد اطفای حریق دارید؟
یکی دیگر می‌گوید یکی از کارکنان گفته است: انفجار پیک‌نیک در مراسم زیارت عاشورا در یکی از طبقات، علت بروز حادثه بوده است. خبرنگار نباید بپرسد: چه ربطی دارد؟ یعنی اگر مراسم زیارت عاشورا نبود، این اتفاق نمی‌افتاد؟ آیا اصلاً عقلانی است که انفجار پیک‌نیک در یک مراسم به کسی آسیب نرساند، اما بدون آنکه مهار شود، شعله‌هایش، ساختمانی به این محکمی را از پا درآورد؟
در پایان باید گفت نیکولو ماکیاولی که نظراتش در مورد سیاست به «ماکیاولیسم» مشهور شده است در کتاب خود شهریار، هدف عمل سیاسی را دستیابی به قدرت می‌داند و بنابراین، آن را محدود به هیچ حکم اخلاقی نمی‌داند و در نتیجه به کار بردن هر وسیله‌ای را در سیاست برای پیشبرد اهداف مجاز می‌شمارد و بدین گونه سیاست را به کلی از اخلاق جدا می‌داند.
به نظر می‌رسد امروز اهالی سیاست در ایران که همه مسلمان هستند و به قواعد این دین پایبند تبدیل به شاگردان ردیف اول کلاس‌های ماکیاولی شده‌اند و بدون در نظر گرفتن مفهوم «انصاف» در دین اسلام به اصل «رسیدن به قدرت به هر قیمتی و بدون توجه به اصول اخلاقی» ماکیاولی ایمان آورده‌اند و بر اساس آن عمل می‌کنند.
و نکته آخر اینکه در حادثه ریلی سمنان گروهی «بر قدرت» از این حادثه در جهت فشار بر وزیر راه و شهرسازی استفاده کردند به امید تبدیل شدن به «در قدرت» در انتخابات بعدی. امروز اما در حادثه پلاسکو به نظر می رسد جنس اعتراض به شهرداری بابت وقوع این حادثه از جنسی متفاوت با حادثه ریلی است چرا که نخست این اتفاق نه یک اتفاق بلکه یک سلسله اتفاق از این دست همچون حادثه آتش سوزی در کارگاه تولیدی پوشک چند سال پیش تهران است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.