| کد خبر: 115226 |

حال اقتصاد «آزادراه‌ها» خوب است

تین‌نیوز| ساخت هر کیلومتر آزادراه ۶خطه در ایران بین ۸ تا ۲۰میلیارد تومان هزینه دربردارد. به این هزینه‌ها باید هزینه‌های تعمیر و نگهداری را نیز اضافه کنید.
 
با در نظر گرفتن این هزینه‌ها و با توجه به اینکه در حال حاضر بیش از ۲۴۰۰کیلومتر آزادراه در کشور داریم که بر اساس چشم‌انداز تا سال ۱۴۰۴ این رقم باید به ۱۰هزار کیلومتر افزایش یابد، اهمیت مشارکت بخش خصوصی در ساخت و بهره‌برداری از آزادراه‌ها دوچندان می‌شود؛ بر همین اساس سیاست دولت متمرکز بر ساخت آزادراه‌ها با همکاری بخش خصوصی است و به همین دلیل در حال حاضر در کنار ۱۵ آزادراه دولتی، ۱۹ آزادراه مشارکتی در کشور داریم که اگرچه مالکیت آنها در دست دولت است اما ساخت و بهره‌برداری از آنها برعهده بخش خصوصی است و هر کدام از این آزادراه‌ها حداکثر تا ۲۱ سال بعد از افتتاح، فرصت دارند به سرمایه اولیه و سود مناسب دست یابند.

مدیرکل دفتر نظارت بر بهره‌برداری آزادراه‌ها می‌گوید با همه هزینه‌های بالایی که ساخت و نگهداری آزادراه‌ها دارد، مشارکت بخش خصوصی در این حوزه به صرفه و برای این بخش، درآمدزاست.

 برای توضیح بیشتر در این زمینه و گرفتن پاسخ همه پرسش‌های دیگر درباره نرخ عوارض آزادراهی، به سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای رفته‌ایم و با حسین حبیبی متولی، مدیرکل دفتر نظارت بر بهره‌برداری آزادراه‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم.

طول شبکه آزادراهی کشور چقدر است؟
در ایران ۲۲۰ هزار کیلومتر شبکه جاده‌ای داریم که بیش از ۸۶ هزار کیلومتر آن شامل راه‌های اصلی، آزادراه‌ها و بزرگراه‌هاست. طول شبکه آزادراهی، ۲۴۰۱ کیلومتر است و به طور تقریبی ۲/۸ درصد شبکه جاده‌ای را به خود اختصاص می‌دهد. در ابتدای انقلاب آزادراه‌های تهران ـ کرج و کرج ـ قزوین با مجموع طول حدود ۱۵۰ کیلومتر شبکه آزادراهی کشور را تشکیل می‌داد و در سال ۵۸ آزادراه ۱۳۰ کیلومتری تهران ـ قم نیز به این شبکه افزوده شد. بیش از ۱۰ درصد تردد در سطح جاده‌ها مربوط به آزادراه‌هاست. در سال گذشته ۲۲۰ میلیون تردد در آزادراه‌های کشور انجام شده و گزارش ۸ ماه نخست امسال هم نشان می‌دهد در این مدت ۱۵۰ میلیون تردد در شبکه آزادراهی داشته‌ایم.

مکانیزم تعیین نرخ عوارض آزادراهی چیست؟
آزادراه‌ها براساس قانون، امکان دریافت عوارض تردد از استفاده‌کنندگان خود را دارند. البته در کنار هر آزادراه، یک راه موازی رایگان برای استفاده‌کنندگان وجود دارد تا بتوانند بین عبور رایگان و عبور از آزادراه با پرداخت هزینه، یکی را انتخاب کنند. این مسئله برای کسانی که در محدوده آزادراه زندگی می‌کنند و هر روز باید از این مسیر عبور کنند قابل‌توجه‌تر است و به طور حتم برای آنها راه موازی وجود دارد تا بین راه سریع‌تر و امن‌تر که هزینه‌بر است و راه پرترافیک‌تر اما رایگان، حق انتخاب داشته باشند.

چه میزان از آزادراه‌های کشور دولتی و چه میزان متعلق به بخش خصوصی است؟
باتوجه به اینکه سازنده آزادراه بخش دولتی باشد یا غیردولتی؛ آزادراه‌ها به دو بخش دولتی و مشارکتی تقسیم می‌شوند. آزادراه‌های دولتی را دولت می‌سازد و از استفاده‌کنندگان عوارض دریافت می‌کند. نگهداری این آزادراه‌ها هم با دولت یعنی وزارت راه و شهرسازی و به طور خاص، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است. درشبکه آزادراهی، ۱۵ آزادراه دولتی داریم که در ۳ آزادراه شامل تهران ـ قم، بندرعباس ـ بندرشهیدرجایی و کرج ـ قزوین عوارض دریافت می‌شود.
 
مرجع نرخ‌گذاری برای این آزادراه‌ها کجاست؟
مرجعی که عوارض آزادراه‌های دولتی را مشخص می‌کند شورای اقتصاد با ریاست معاون اول ریاست‌جمهوری است و آخرین بار در مهر ۹۳ این شورا نرخ عوارض را تعیین کرده است.

وضعیت تعیین نرخ آزادراه‌های مشارکتی چگونه است؟
آزادراه‌هایی که از سوی بخش غیردولتی ساخته می‌شوند آزادراه‌های مشارکتی هستند که در حال حاضر تعداد آنها ۱۹ آزادراه است. براساس آیین‌نامه اجرایی قانون احداث پروژه‌های عمرانی بخش راه و ترابری، می‌توان از مشارکت مالی بخش خصوصی برای ساخت آزادراه استفاده کرد؛ به این ترتیب که مالکیت آزادراه با دولت است اما در مرحله ساخت و بهره‌برداری، کارها از سوی سرمایه‌گذار انجام می‌شود و مشارکت‌کننده می‌تواند از استفاده‌کنندگان این مسیرها عوارض بگیرد. این عوارض باید هم سرمایه اولیه سرمایه‌گذار و هم سودی که در قرارداد در نظر گرفته شده را پوشش دهد. برای تعیین نرخ عوارض آزادراه‌های مشارکتی، شرکت‌های آزادراهی در بخش غیردولتی، نرخ عوارض را پیشنهاد می‌دهند و این نرخ در کمیته‌ای بررسی و با دریافت مصوبه وزارت راه و شهرسازی، اجرایی می‌شود. این عوارض آخرین بار ۱۵ شهریور امسال تعیین شده که با توجه به نوع خودرو شامل سواری، وانت، مینی‌بوس، اتوبوس و کامیون در آزادراه‌های مختلف متغیر است.

سقف افزایش نرخ عوارض چگونه تعیین می‌شود؟
دوره استهلاک سرمایه (دوره جبران هزینه‌ها)مشارکت‌کننده در ساخت آزادراه در بخش آزادراه‌های مشارکتی، حدود ۲۰سال است و این افراد برای اینکه سرمایه هزینه‌شده‌شان جبران شود، در این مدت اجازه دارند از خودروهای عبوری، راه‌های دسترسی مجاز و مجتمع‌های خدماتی ـ رفاهی عوارض دریافت کند. در سال جاری مبنای تعیین نرخ عوارض آزادراهی نرخ تورم است که به‌طور متوسط حدود ۱۰ تا ۱۱ درصد افزایش میزان عوارض سالانه داشته‌ایم. ۷۵ درصد این عوارض بابت آورده و سود مشارکت‌کننده در نظر گرفته می‌شود. ۱۵ درصد بابت نگهداری و ۱۰ درصد نیز بابت هزینه‌های اپراتوری و سیستم مالی اداری شرکت مصرف می‌شود.
 
 بخش خصوصی چگونه وارد حوزه آزادراهی می‌شود؟
شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل به عنوان یکی از معاونت‌های وزارت راه و شهرسازی در کنار برنامه‌ریزی و توسعه منابع این وزارتخانه، به همراه سازمان راهداری، به طور معمول پیشنهادهای مربوط به ساخت آزادراه‌ها را بررسی می‌کنند. کسی که می‌خواهد در ساخت آزادراهی مشارکت داشته باشد، برای ساخت هر آزادراه گزارش درآمدـ‌هزینه باتوجه به مسائل ترافیکی ارائه می‌دهد و مشخص می‌کند در چه بازه زمانی قرار است آزادراه را بسازد و در چه دوره‌ای باید آن را به بهره‌برداری برساند تا آورده و سود آن جبران شود. این پیشنهاد بررسی و موافقت یا مخالفت با آن اعلام می‌شود.

 چه پروژه‌های آزادراهی در کشور در حال ساخت است؟
در حال حاضر ۱۱کیلومتر از آزادراه منجیل ـ رودبار در ادامه آزادراه قزوین- رشت، ۹/۵کیلومتر از ادامه آزادراه همت به سمت کرج، ۶۹کیلومتر از آزادراه تبریز- ارومیه، کنارگذر شرقی اصفهان به طول ۹۳ کیلومتر و آزادراه اصفهان-شیراز به طول ۲۱۰کیلومتر از سوی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل در حال ساخت است.

 دولتی یا مشارکتی بودن آزادراه‌ها چگونه تعیین می‌شود؟
بیشتر پروژه‌های آزادراهی با مشارکت بخش خصوصی اجرا می‌شود. درواقع باتوجه به محدودیت منابع دولتی و با در نظر گرفتن اینکه قانونگذار به وزارت راه و شهرسازی اجازه احداث پروژه‌های عمرانی راه و ترابری با مشارکت بانک‌ها و سایر منابع پولی و مالی را داده است تلاش می‌شود در این حوزه سرمایه‌گذاری خصوصی جذب شود. در حال حاضر ساخت آزادراه دولتی را در دستور کار نداریم؛ مگر در مواردی که قرار باشد با ایجاد باند دوم، بزرگراهی را تبدیل به آزادراه کنند؛ البته این به شرطی است که آن بزرگراه، راه موازی رایگان هم داشته باشد.

گفتید فقط از ۳ آزادراه دولتی عوارض گرفته می‌شود. چرا از بقیه آزادراه‌های دولتی عوارض دریافت نمی‌شود؟
برای این کار باید مجوز شورای اقتصاد را داشته باشیم و باتوجه به اهمیت خدمات‌رسانی مطلوب به هموطنان، دریافت این مجوز از شورای اقتصاد روند دشواری دارد. البته ما به دنبال این مسئله بوده‌ایم اما تاکنون چنین مجوزی صادر نشده است. به عنوان نمونه در آزادراه تهران ـ کرج روزانه حدود ۲۰۰ هزار تردد انجام می‌شود اما تاکنون برای دریافت عوارض از خودروهای عبوری این مسیر مجوزی صادر نشده است.

کمترین و بیشترین نرخ عوارض مربوط به کدام آزادراه است؟
بهتر است بگوییم کدام آزادراه‌ها کم‌درآمد و کدام پردرآمد هستند. در حال حاضر و براساس آمار تردد سال ۹۴ کنارگذر شمالی مشهد و کنارگذر غربی اصفهان آزادراه‌هایی هستند که به دلیل تردد پایین، کم‌درآمدترند.

آیا در مرحله ساخت، نیازسنجی نمی‌شود تا اگر آزادراهی توجیه اقتصادی ندارد، ساخته نشود؟
به‌طور حتم نیازسنجی انجام شده اما نکته این است که برخی از این پروژه‌ها باید تکمیل شوند تا تردد واقعی در آنها جریان یابد. سازمان راهداری تلاش می‌کند به این آزادراه‌ها در زمینه نگهداری کمک مالی کند.

پردرآمدترین آزادراه‌های کشور کدامند؟
آزادراه‌های قزوین ـ زنجان، تهران ـ پردیس و خرم‌آباد ـ پل زال درآمدزایی مطلوبی دارند.
برخی معتقدند عوارض آزادراهی گران است و منصفانه نیست...
این گونه نیست. نرخ تعیین شده برای آزادراه‌های دولتی نرخ بالایی نیست، به عنوان نمونه نرخ عوارض آزادراه ۱۳۰ کیلومتری تهران ـ قم برای خودرو سواری ۵۰۰ تومان است. این نرخ برای آزادراه کرج ـ قزوین ۵۰۰ تومان، آزادراه بندرعباس ـ بندر شهیدرجایی با طول بیش از ۳۰ کیلومتر ۵۰۰ تومان و کمربندی تبریز نیز ۵۰۰ تومان است.
 
چرا باوجود طول‌های مختلف، این نرخ‌ها یکسان است؟
اینجاست که مسئله پشتیبانی دولتی و میزان آورده از طریق اعتبارات مطرح می‌شود. باتوجه به اینکه در آزادراه‌های دولتی کار نگهداری را هم دولت انجام می‌دهد، ممکن است برای برخی از این آزادراه‌ها یارانه بیشتری پرداخت شود. البته همانطور که گفته شد، شیوه تعیین نرخ عوارض آزادراه مشارکتی به طور کلی متفاوت است.

ساخت هر کیلومتر آزادراه چه مقدار دارد؟
باتوجه به اینکه آزادراه در زمین مسطح باشد یا منطقه توپوگرافی دشوارتری داشته باشد، این هزینه‌ها متغیر است اما به طور کلی می‌توان گفت هزینه ساخت یک کیلومتر آزادراه بین ۸ تا ۲۰ میلیارد تومان است.

از درآمد سالانه آزادراه‌ها رقمی دارید؟
سال گذشته درآمد عوارض آزادراهی بابت ۲۲۰ میلیون تردد در کشور، بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است.

این رقم چه مقدار با انتظار شما فاصله دارد؟
هر آزادراه مانند یک بنگاه تجاری مستقل است و در پایان سال، یک گزارش درآمد ـ هزینه‌ای دارد؛ بنابراین باید به این پرسش براساس گزارش مالی هر آزادراه پاسخ داد. همانطور که گفته شد چند آزادراه سال گذشته از نظر درآمدی وضعیت مطلوبی نداشته‌اند اما سایر آزادراه‌ها وضعیت خوبی دارند و به نظر می‌رسد بتوانند اهداف تعیین‌شده را در زمان مشخص‌شده در قرارداد یعنی حدود ۲۰ سال، محقق کنند. دوره قرارداد آزادراهی با بخش خصوصی شامل دوره ساخت و دوره بهره‌برداری است. در زمان انعقاد قرارداد، برای دوره ساخت هزینه‌ها را حساب می‌کنند و باید باتوجه به پیش‌بینی تردد و نرخ عوارضی که لحاظ می‌کنند، در دوره زمانی خاصی هم سرمایه بازگردد و هم آزادراه سوددهی داشته باشد. این مدت پیش از این ۱۸ سال بود و بعد به ۲۱ سال افزایش یافت. البته برای برخی آزادراه‌های قدیمی‌تر ۲۱ سال است. این مدت ممکن است باتوجه به میزان آورده اولیه سرمایه‌گذار متفاوت باشد و سقف آن، ‌۲۱ سال است. از سوی دیگر باتوجه به اینکه آورده و مدت زمان ساخت آزادراه‌ها متفاوت است، نرخ عوارض هم می‌تواند متغیر باشد. به عنوان نمونه نرخ عوارض آزادراهی که ۱۵ سال پیش به بهره‌برداری رسیده با نرخ عوارض آزادراهی که به تازگی افتتاح شده متفاوت است. در مجموع نرخ عوارض آزادراهی براساس عوارض در هر یک کیلومتر، در کشور ما عدد چندان بالایی نیست. به‌عنوان نمونه در میان آزادراه‌های دولتی، نرخ عوارض در آزادراه زنجان ـ تبریز به ازای هر کیلومتر حدود ۱۷/۵ تومان و این شاخص برای آزادراه قزوین ـ زنجان ۱۸/۵ تومان است. این اعداد در میانگین عوارض آزادراهی اعداد بزرگی نیستند که استفاده‌کننده از مسیر توان پرداختشان را نداشته باشد. البته برای آزادراه‌های تازه ساخته شده، به دلیل بالاتر بودن هزینه‌های ساخت، این ارقام بیشتر است.

با توجه به آنچه شما گفتید، اگر پروژه ساخت یک آزادراه زیاد طول بکشد، باتوجه به افزایش هزینه‌ها در طول زمان، برای جبران هزینه‌ها، عوارض گران‌تری وضع خواهد شد...

خیر؛ در ابتدا و در زمان بسته شدن قرارداد، ضمیمه ساخت و ضمیمه بهره‌برداری به قرارداد الحاق و در آن، همه این مسائل مشخص و رقم عوارض براساس دوره زمانی ساخت، پیشنهاد می‌شود. اگر پروژه بیش از دوره مقرر طول بکشد و بدون دلیل موجه تاخیر داشته باشد، عواقب آن متوجه سازنده است و این طولانی شدن زمان ساخت نمی‌تواند تاثیری در میزان عوارض داشته باشد.

و سخن پایانی شما...
سازمان راهداری تلاش کرده در بخش آزادراه‌ها ارتباط سازنده‌ای با شرکت‌های آزادراهی مشارکتی برقرار کند. ما هر سال برنامه سالانه شرکت‌های آزادراهی را دریافت می‌کنیم تا با آگاهی از آن و همکاری با این شرکت‌ها، بتوانیم خدمات بهتری به استفاده‌کنندگان از آزادراه‌ها بدهیم. در این راستا تلاش شده با راهکارهای مختلف در تعامل با استفاده‌کنندگان از آزادراه‌ها باشیم و مردم می‌توانند با استفاده از سامانه‌هایی مانند شماره تلفن ۱۴۱ مشکلات موجود آزادراه‌های کشور را به سازمان راهداری اعلام کنند. 
خواندنی ها

ارسال نظر

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.

  • تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.

  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

  • انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.

  • جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.